ඩෙංගු

ඉස්සර අපි සීමාවාසික පුහුණුව ලබන කාලෙ තමා මම ඉස්සෙල්ලම ඩෙංගු ලෙඩෙක් දැක්කෙ. ඒ කාලෙ ලෙඩේ ගැන හරිහැටි වැටහීමක් තිබුණෙ නැහැ. අපි ඉගෙනගත්තු බටහිර පොත්වල ඒ ලෙඩේ ගැන තිබුණෙ අඟලක විතරක තීරුවක පොඩි සටහනක් විතරයි. ඩෙංගු කියලා සැක කරන කෙනෙක් ආවනම්, සේලයින් බෝතල් තුනක් දවසට ලියලා, පට්ටිකා සංඛ්‍යාව දවස්පතා හෝ දවසකට දෙවරක් බලලා, අඩු වෙනවනම් පට්ටිකා දීලා, ඒවා වැඩි වෙනකොට/ උණබහිනකොට ටිකට් කපලා ගෙදර යවන තත්වයක් තමයි තිබුණෙ.

පස්සෙ කාලෙක ඩෙංගු ගැන ආසියාතික රටවලින්ම අධ්‍යයනය කරලා, රෝගය ගැන සෑහෙන පැහැදිලි අදහසක් ඇති කරගත්තා. මේ සඳහා මුල් වුණේ තායිලන්තය. ඒ වෙනකොට අතුරු ආබාධ වැඩි බව සළකලා, පාවිච්චියෙන් අයින්ම කරලා තිබුණු ඩෙක්ස්ට්‍රෑන් ආයෙත් කරළියට ආවෙ මේ අධ්‍යයනයන් නිසා. අමාත්‍යාංශය මුල් වෙලා ප්‍රතිකාර කළ යුතු ආකාරය පැහැදිලි කරන පොත් පිංචකුත් නිකුත් කළ හින්දා, හුඟක්ම පිළිවෙලකට ඒ ප්‍රතිකාර දැන් කෙරෙනවා.

කියන විදිහට, ඩෙංගු විෂබීජය ශරීර ගත වුණු රෝගීන් 10000ක් ගත්තොත්, රෝග ලක්ෂණ පෙන්නන්නෙ 1000ක් විතර. එයිනුත් 900ක් විතර ඩෙංගු උණ. 100ක් විතර ඩෙංගු රක්තපාත උණ. ඒ සීයෙනුත් එක්කෙනෙක් විතර තමා රුධිර සංසරණය හරිහැටි පවත්වා ගත නොහැකි මට්ටමට ගිහින් අසාධ්‍ය වෙන්නෙ.
ඉතින් අර කවුද අවුරුද්දක් තිස්සෙ ඩෙංගු ලෙඩ්ඩු 100ක් සනීප කරාය කිව්වහම, ඒක එච්චර සම්පූර්ණ ප්‍රකාශයක් නෙවෙයි.

රක්තපාත කියන වචනෙ ඇහුණ ගමන් හිතෙන්නෙ, ලේ ගැල්ම ඇති වෙන්නෙ ඒ උණටය කියලා. එහෙම නෙවෙයි. නිකං ඩෙංගු උණටත් එහෙම වුණහැකි. ඩෙංගු රක්තපාත උණේ වෙනස, රුධිර නාලවල ගම්‍යතාවය වැඩි වෙලා, තරලය පිටතට යාම. එහෙම ගිහින්, එක්කො පෙණහළු වටේ, නැත්නම් බඩ ඇතුළෙ එකතු වෙනවා. ඒක තමා උණ වර්ග දෙකේ වෙනස.
ඩෙංගු රක්තපාත උණ හැදුණහම, හුඟක් වෙලාවට දවස් හතරක් පහක් උණ තියෙනවා. ඒ අතරෙ ටිකෙන් ටික සුදු රුධිරාණු සංඛ්‍යාවත් රුධිර පට්ටිකා සංඛ්‍යාවත් අඩු වෙන්න පටන් ගන්නවා. උණ වැළඳිලා පැය 48කින් පූර්ණ රුධිරාණු සංඛ්‍යා පරීක්ෂණයක් කරගන්න කියලයි කියන්නෙ.
දැන් ඩෙංගුවල විෂබීජයෙම කොටස් අනුසාරයෙන් ආසාදනය මුළින් හොයන්න පුළුවන් පරීක්ෂණයකුත් තියෙනවා. ඒකත් ඔය මුල් දවස් දෙකතුනේ කළ හැකි නමුත් ඒක හොඳින්ම වැඩ කරන්නෙ, මුල් වරට ඩෙංගු හැදුණු කෙනෙකුට. අනික් අතින්, ගොඩක් අමාරු වෙන්නෙ දෙවන වරට ඩෙංගු හැදෙන කෙනෙකුට. ඒ අයගෙ ඉහත පරීක්ෂණය වැරදි බව පෙන්නන්න පුළුවන් 50%කගෙ විතර. ඒ හින්දා ඒ තරම් ප්‍රයෝජනවත් පරීක්ෂණයක් නෙවෙයි. වඩා ප්‍රයෝජනවත් රුධිර සෛල සංඛ්‍යා පරීක්ෂණය සහ ඒ එක්ක කෙරෙන රුධිර ඝනත්ව පරීක්ෂණය. උණෙන් දවස් හයහතකට පස්සෙ කෙරෙන ඩෙංගු ප්‍රතිදේහ පරීක්ෂණයෙන් හැදුණෙ ඩෙංගුමද, කලිනුත් හැදිලා තියෙනවද කියලා බලාගත්තැහැකි.

ඉතින් උණ.
උණ බැස්සට පස්සෙ ලෙඩේ ඉවර වෙන්නෙ නෑ. නිකං ඩෙංගු උණනම් ඔන්න එයින් පස්සෙ හොඳ වෙන්න ගන්නවා. ඩෙංගු රක්තපාත උණ එහෙම නෙවෙයි. සුදු රුධිරාණු සංඛ්‍යාව ආයෙත් වැඩි වෙන්නට පටන් ගන්න අතර පට්ටිකා සංඛ්‍යාව දිගටම අඩු වෙනවා. රුධිර පට්ටිකා සංඛ්‍යාව ලක්ෂයකටත් වඩා අඩු වෙනකොට, ඔන්න අපි දන්නවා අර රුධිර වාහිනීවලින් පිටතට තරලය වැඩිපුර ගිහින්, එකතු වෙන කාලය එළඹිලා බව.

ඒ අනතුරු කාලය හුඟක්විට පැය හතළිස් අටක් පවතින්නෙ. නමුත් සමහර අයගෙ ඊට වඩා අඩු හෝ වැඩි වීමට පුළුවන්. රුධිර පරිමාව අඩු වෙන හින්දා, අවයවවලට හරිහැටි රුධිරය නොලැබීමෙන් හානි වෙන්නට පුළුවනි මේ කාලයෙ. ඒ නිසා පැයෙන් පැයට රෝගියාගෙ තත්වය පිරික්සමින්, පිටතට ගලන තරලයට සමාන්තරව සේලයින් ලබා දීම කෙරෙනවා. හුඟක්ම තරලය ඉවත් වෙලානම් සේලයින් විශාල ප්‍රමාණයක් එකවර දීමටත්, එහෙමත් හරි යන්නෙ නැත්නම් ඩෙක්ස්ට්‍රෑන් දීමටත් සිදු විය හැකියි. ඒ අතරෙ රුධිර වහනයක් ඇති බව හැඟුණොත්, එහෙම නැත්නම් හුඟක් දියර ලබා දීමට සිදු වෙනවානම්, රුධිරය දීමටත් සිදු වෙනවා.
පැය විසිහතරක් විතර යනකොට, මේ තරලය පිටතට ගලා යාම උපරිම වෙලා. එයින් පස්සෙ ටිකෙන් ටික යථා තත්වයට පත් වෙනවා. එතකොටත් ප්‍රශ්නයක්. පිටතට ගිය තරලය වෙනුවට දැන් සේලයින් දීලා තියන හින්දා, ආපහු ඒ තරලය රුධිර වාහිනීවලට එනවිට රුධිරවාහිනී තුළ පරිමාව වැඩි වෙන්නට පුළුවනි. එහෙම වුණොත් ඒ තරලය පෙණහළුවලට එහෙම එකතු වෙන්නට, හෘදය අඩපණ වීමට පුළුවනි.

ඕවට අමතරව ඩෙංගු විෂබීජය හෘදයට බලපාලා, හෘදය දුර්වල වීමටත් පුළුවනි.

ඉතින් රෝගියාගේ තත්වය නිතරම සොයා බැලීමත්, ගැලපෙන විදිහට දියර ලබා දීමත්, වැදගත්. රෝගියාගේ තත්වය සොයා බැලීම පිණිස, පැයකට පිටවන මුත්‍ර ප්‍රමාණය දැන ගැනීම හුඟක්ම වැදගත්. ඊට අමතරව උෂ්ණත්වය, රුධිර පීඩනය, ශ්වසන වේගය වගෙ තව දර්ශකත් භාවිතා වෙනවා.

ආපහු තරලය රුධිරවාහිනී තුළට ආවට පස්සෙ, සුව වීම පටන් ගැනෙනවා. නමුත් අර අමාරු කාලය තුළ අවයවවලට ලැබුණු රුධිර ප්‍රමාණය මදි වෙලා එහෙම තිබුණොත්, ඒ අවයව දුර්වල වෙන නිසා, තව තවත් අසාධ්‍ය තත්වයට පත් වෙන්නට පුළුවනි.

උණ හැදුණු ළමයෙක් පැය හයක් විතර මුත්‍ර කරලා නැත්නම්, සිහි කල්පනාව අඩුයි වගේනම්, අතපය සීතල වෙලානම්... බය වෙන්නට ඕන.

ළමයා මහතනම් තවත් බය වෙන්නට ඕන. එහෙම ළමයින්ට වැඩිපුර අමාරු වෙනවා වගේම සේලයින් දෙන්නට කටුවක් දාගන්න එහෙමත් අමාරුයි.
අවුරුද්දට වඩා අඩු ළමයි ගැන, බබාලා හම්බෙන්නට ඉන්න අය ගැන, වයසක, වෙනත් රෝගවලින් පෙළෙන අය ගැන එහෙම, වැඩිපුර බය වෙන්නට ඕන.

හුඟක් දෙනා හිතන්නෙ "අපිට එහෙම කරදරයක් වෙන්නෙ නෑ." කියලා. රෝහලකට එන්නට පමා වෙන්නෙ ඒ හින්දා.
එහෙම කරදර වෙන්නෙ මිනිස්සුන්ටම තමා. "අපිට" නොවෙන කරදරයක් නැහැ.