හෙණ ගැහුව මාසය

ඒ ඒ රටවල මිනිස්සුන්ට වැදගත්යයි හිතෙන කරුණුවලට වැඩි අවධානයක් දීම පිණිස, ඒ වෙනුවෙන් දිනයක්/ මාසයක්/ අවුරුද්දක් වෙන් කිරීම සාමාන්‍ය දෙයක්.

හුඟාක් ඉස්සරත් නෙවෙයි, හුඟාක් ළඟදිත් නෙවෙයි, ඊට වෙනස් කාලෙක රටේ අනෙක් නගරවලින් වෙන්ව පිහිටි කුඩා නගරයක් තිබුණා. මේ නගරයේ මිනිස්සු අදහස් අතින් බැලුවොත්, එක මනුස්සයෙක් අනික් මනුස්සයාගෙන් වෙන් කර ගන්නට අමාරුයි. ඒ හැමෝම කැමති වුණා තමන්ට හොඳක් වෙනවට; තමන්ට හැම දෙයක්ම ලැබෙනවට. ඊටත් වඩා ඒ ගොල්ල කැමති වුණා අනික් අයට නරකක් වෙනවට; අනික් අයගෙ දේවල් නැති නාස්ති වෙනවට. මොකද, තමන්ට තියෙන සුළු දේ පවා අනිකාට නැත්නම්, ඒකෙ වටිනාකම ඉහළ යන නිසා.

ඒ නගරයේ නගරාධිපති ජනතාවගෙ මේ පිරිසිදු මනුෂ්‍ය හැඟීම තේරුම් ගත්තු නියම ජනතාවාදී නායකයෙක්. ඒ නිසා එයා තීරණය කළා ජනතාවගෙ අදහස් උදහස් පිළිගන්නා, ඒවා පෝෂණය කරන, වගකීමෙන් යුත් රජයක් හැටියට, ඒ වෙනුවෙන් දිනයක්, නැහැ, මාසයක්ම වෙන් කරන්නට.

ඒ මාසය නම් කෙරුණා "මට ඇරුණුකොට අනික් හැම එකාටම හෙණ ගහපං මාසය" හැටියට.

ජනතාව බොහොම සන්තෝස වුණා. ඒගොල්ලන්ට අඩුවකට තිබුණෙ මෙහෙම මාසයක් තමයි.

මාසය පටන් ගත් දිනේ පටන් මිනිස්සු අනික් අයට හෙණ ගස්සන හැටි කල්පනා කළා. ගෑණු උදවියට යකඩ කූරුවලින් නිර්මිත විවිධ කොණ්ඩ කටු වර්ග තෑගි ලැබුණා. සපත්තු, මළු, පසුම්බි වගේ හැම භාණ්ඩයකටම ලෝහ වර්ග මිශ්‍ර කෙරුණා. විදුලි උපකරණ හදන සමාගම් මිහි කාන්දු වයරය රහිත උපකරණ විශාල සංඛ්‍යාවක් හඳුන්වා දුන්නා. ප්ලාස්ටික් උපකරණ සෑදීම නවතා දමා, ලෝහ වර්ගවලින් ඒවා නිමවන්නට පටන් ගත්තා. ඉහළින් විවෘත වාහන වැඩිපුර හදන්න පටන් ගත්තා. ප්‍රධානීන් තම සේවකයන් උදෙසා ජලාශ අසල කඳවුරු චාරිකා සංවිධානය කළා. රූපවාහිනී ආයතන "වැඩිපුරම අනුන්ට හෙණ ගස්සන තරුව" තේරීමේ තරග සංවිධානය කළා. මිනිස්සු රෑට අල්ලපු ගෙවල්වල වහළට නැගලා යකඩ කූරු සවි කළා.

ඔන්න ඔහොමයි.

නගරයේ එක්තරා වීදියක දක්ෂ මිනිස්සු දෙන්නෙක් ජීවත් වුණා. ඒ දෙන්නා කවදාවත් එක්කෙනෙක් අනිකට දෙවෙනි වුණේ නෑ. වීදියේ උසම ගෙදර තමන්ගෙ කර ගැනීමට දෙන්නාම මහන්සි වුණා. කොච්චර උසට ඒ දෙන්නගෙ ගෙවල් හැදුවාද කිව්වොත්, ඉර හා සඳ ගමන් කළේ ඒ ගෙවල්වල උඩම තට්ටු මැද්දෙන්.

අනුන්ට හෙණ ගස්සන මාසය පටන් ගත් දා සිට මේ දෙන්නා හුඟක් කල්පනා කළෙත් නැහැ; ටිකක් කල්පනා කළෙත් නැහැ. ඊට වෙනස් තරමක් කල්පනා කළා. ඉතින් එහෙම කල්පනා කරනකොට, එක්කෙනෙකුට බොහොම අපූරු කල්පනාවක් පහළ වුණා. ඔහු පහුවදාම තමන්ගෙ කල්පනාව ක්‍රියාවට නැංවූවා.

උදෙන්ම නැගිටලා, තමන්ගෙ සේවකයන් කැඳවලා, ඔහු මෙන්න මෙහෙම අණ කළා:
"මගේ ගෙදර ඉහළම තට්ටු කීපය කඩා දමන්න."
ඔහුගෙ සේවකයන් ඉතාම බුද්ධිමත් නිසා ප්‍රශ්න කිරීමක් නැතිවම ඒ තට්ටු කිහිපය කඩා දැමුණා. තමන්ගෙ තරගකාරයා කරන්නට හදන වැඩේ අල්ලපු ගෙදර මිනිහා තේරුම් ගත්තා. ඔහු ඊට දෙවැනි වුණේ නැහැ. ඔහුගෙ සේවකයන් කැඳවලා මෙන්න මෙහෙම අණ කළා:
"මගේ ගෙදර මැද තට්ටු කිහිපයක් කඩා දමන්න."
ඔහුගෙ සේවකයන් වහාම මැද තට්ටු කඩා දමන්නට පටන් ගත්තා. එතකොට ඉහළ තට්ටුත් කඩා වැටුණා.
තමන්ගෙ ප්‍රයෝගය අනිකා තේරුම් ගත් බව දුටු පළමුවැන්නා තමන්ගෙ සේවකයන්ට අණ කළා මුළු නිවසම කඩා බිඳ දමන ලෙසට. දෙවැනියාට අවශ්‍ය වුණේ නැහැ වීදියේ උසම ගොඩනැගිල්ල බවට පත්ව හෙණ වද්දාගැනීමට. ඒ හින්දා ඔහුත් තමන්ගෙ මුළු නිවසම පොළොවට සමතලා කර දැම්මා.

මේ දෙන්නගෙ සේවකයන් තම තමන්ගෙ නිවාසත් මේ විදිහට කඩා දමන්නට පටන් ගත්තා. ඔවුන්ගෙ ක්‍රියාව තේරුම් ගත් අනෙක් නගර වැසියනුත් තම තමන්ගෙ නිවාස කඩා දමන්නට පටන් ගත්තා. හුඟ දවසක් ගියෙත් නැහැ, ටික දවසක් ගියෙත් නැහැ, ඊට වෙනස් දවසක් යද්දි මුළු නගරයම පොළොවට සමතලා වුණා. මිනිස්සු කඩා බිඳ දැමුණු සුන්බුන් මත හිඳගෙන, අවට බලමින්, තමන්ගෙ දක්ෂකම ගැන සන්තෝස වුණා.

දවසක් මේ නගරයට සංචාරකයෙක් ආවා. සුන්බුන් බවට පත් නගරය දුටු ඔහු පුදුමයට පත් වුණා. ළඟම හිටිය නගර වැසියාගෙන් ඔහු ඒ ගැන ප්‍රශ්න කළා:
"මොන හෙණයක් පාත් වෙලාද මේ නගරෙට? මොකද වුණේ??"
නගර වැසියා හුඟක් කල්පනා කළෙත් නැහැ, ටිකක් කල්පනා කළෙත් නැහැ, ඊට වෙනස් තරමක් කල්පනා කළා. සත්‍යය පැහැදිලි කළාට වැඩක් වෙන්නෙ නැහැ. පිටස්තරයෙකුට බැහැ මේ නගරයේ සංස්කෘතිය හරිහැටි තේරුම් ගැනීමට. ඔවුන් තම තමන්ගෙ නගර එක්ක සන්සන්දනය කරලා වැරදි චිත්‍රයක් මවා ගනීවි. ඒ හින්දා නගරවැසියා කෙටියෙන් මෙහෙම උත්තර දුන්නා:

"ඔව්, අපිට හෙණ ගැහුවා!"

නමක් නැත.

මහපොළොව හා ඉන් උපන් දෙය වැළඳ ගන්නට සූදානමින් අපි උපදිමු. එනමුදු වයසින් වැඩෙත්ම, ඒ සියල්ල පිළිකුල් කටයුතු ලෙස සළකන්නට අප උගනිමු. කුඩා කල පාවහන් ගලවා දුවන දරුවෝ, පාවහන් පලඳින්නට හුරු වෙති; පස්, වැලි අතගාමින්, මඩ අනිමින් වැඩුණු දරුවෝ, අත් සෝදන්නට පෙළඹෙති; මවුපියන් විසින් ඇඟ සෝදවාලීම වදයක් ලෙස දුටු දරුවෝ, කිලිටි වූවාට කම් නැතැයි හඟින ඇඳුමකින් මිස බිම වාඩි වෙන්නට මැළි කරති.

මහපොළොව ප්‍රතික්ෂේප කරන්නන්ව මහපොළොවද පෙරළා ප්‍රතික්ෂේප කරයි. අකමැත්තෙන්, බියෙන් පොළොව මත පා තබා යන්නාට, පොළොවද දඬුවම් කරයි.

මා නොවැළලුණු තැනක් මේ මහපොළොව මත නැත. එය සංකල්පයක් පමණක් වියහැකි නමුදු සිතට සතුටක් එක් කරයි. ගෙමිදුලට පා තැබුවහොත්, පය ගැටෙන පස් පිඩක, වරෙක මගේයයි සිතා සිටි කොටස් තිබෙනු විය යුතුය.

මගේ පමණක්ද?

ලොව කවුරුන් ගත්තද, ඔවුන් නොවැළලුණු තැනක් මේ මිහිපිට නැතුවා විය යුතුය. එසේනම්, මගේ පය ගැටෙන පස් පිඩෙක, යම් දිනෙක, මුළු ලොවම වැළලී සිටියා විය යුතුය.

අද බොහෝ දුරස්ව වෙසෙන මගේ ආදරණීයයන්ද, මේ පස් පිඬ තුළින් මා සමීපයෙහිම වෙසෙනු විය යුතුය. පාවහන් පැලඳ, ඔවුන්ගෙන් දුරස් වීමට මා වෑයම් කරනුයේ ඇයි?

තේ

"මට ප්ලේන්ටියක් දෙනවද?"
මේ ඉල්ලීම මොන තරම් සරලද?


අපට තේ හඳුන්වලා දුන්නෙ සුද්දො වුණාට, සුද්දන්ට බනින සිංහලයන් පවා තේ පිළිගන්නෙ අපේ සංස්කෘතියෙ වැදගත් අංගයක් හැටියට. ලෝකෙ අනික්  මිනිස්සු ටී කියන දේට නෙවෙයි අපි ටී කියන්නෙ. අපේ ටී යනු කිරි සීනි හොඳින් දැමූ, වැඩි සැළකිල්ල පිණිස චොකලට් හෝ මෝල්ට් වර්ගත් මිශ්‍ර කෙරුණු පානයක්. ප්ලේන්ටී කිව්වත් ඒකට ආදරේ තරමට සීනි සහ ඉඟුරු මිශ්‍රව තියෙනවා; එහෙම නැත්නම් හකුරු හෝ වෙනත් පැණි රසක් එක්ක.
අමතර මුකුත්ම නැතුව, ලෝකෙ අනික් මිනිස්සු ටී කියන ජාතිය ඕනෙනම්, ඒ හැම එකක්ම වෙන වෙනම එපා කියලා ඉල්ලන්නට ඕන. එහෙම බොන කෙනාට එක්කො මොකක් හරි ලෙඩක් ඇති, එහෙමත් නැත්නම් කෙට්ටු වෙන්නට හදනවා ඇති, මළ කෝලම්, කියල තමයි මිනිස්සු හිතන්නෙ.

අගෝස්තු මාසෙ රුසියන් පූසො ලංකාවට ආවා.  මම ඒගොල්ලො හම්බෙන්නට යනවිට සති දෙකක් විතර පහු වෙලා. මාව හම්බුණාම කියන්නට කේළම් ගොඩක් ඒ දෙන්නා එකතු කරන් හිටියා. එයින් ප්‍රධාන එකක් තේ.

"ඕගොල්ලන්ගෙ හෝටල්වල තේ දෙන්නෙ නෑනෙ." ඔවුන් කියා සිටියා. "අපි ආවෙ ලෝකෙ හොඳම තේ මෙහෙ තියෙනවා කියල හිතාගෙන.."
"රෝමෙට ගිහාම රෝමන් කාරයො විදිහට ඉන්න ඕන." මමත් ඇරියෙ නෑ. "ඕගොල්ලොන්ගෙ විදිහට තේ ජීවිත කාලෙ පුරාම බොනවනෙ. මෙහෙ විදිහට තේ හම්බෙන්නෙ මෙහෙදි විතරයි. ලංකාව රස විඳින්නනම්, අපි වගේ තේ බොන්නත් ඕන."
"ඒ වුණාට ත්‍රිකුණාමළයෙදි අපි හිටිය හෝටලයෙන් ඔය විදිහට තේ දුන්නහම, එක් යුරෝපීයයෙක් තේ ප්‍රතික්ෂේප කළා."
"හරි මෝඩයි. ගෙදරදි වගේම තේ බොන්නනම් ගෙදරම ඉන්න තිබුණනෙ."

මම කොච්චර තර්ක කළත් හැන්දෑ වෙනකොට විතාලි බොහොම අහිංසක ඉල්ලීමක් කළා. "අනේ, හෝටලේ අයට කියන්න පුළුවන්ද අපිට පෝච්චියකට තේ ගෙනත් දෙන්න කියලා? අපි කියන එක සමහරවිට ඒ අයට තේරෙන්නෙ නැතුව ඇති."
හෝටලේ අයට පැහැදිලි කරලා කිව්වහම ඔවුන් එක්කෙනාට තේ දෙකක් පමණ තියෙන විදිහට පෝච්චියක් ගෙනත් දුන්නා. රාත්‍රී ආහාරයෙන් පසුව අපි තේ පානයට සූදානම් වුණා.

මම අමාරුවෙන් තේ බිව්වා.
රුසියන් පූසො සන්තෝසෙන් තේ බිව්වා.

තේ බොන ගමන් අපි සමොවාරයන් ගැන කතා කළා. හැම දෙනාම එක්ව මුල සිට අග දක්වා, මේසයෙහි ඇති සියළු කෑම බීම වර්ග අවසන් කරන, එක්කෙනෙක් පානය නවතන්නේනම් සියල්ලන්ම ඒ පානය නවතන ඔවුන්ගෙ සංස්කෘතිය ගැන ඔවුන් කිව්වා.

අපේ ගෙදර ගිය දවසෙ හවස, අම්මා විශාල තේ පෝච්චි දෙකක්ම හදලා දුන්නා. සමූහ පානයේ සංස්කෘතිය අමතක කරලා, දෙන්නත් එක්ක අර තේ පෝච්චි දෙකම බීගෙන බීගෙන ගියා. ඊට පස්සෙ බොහොම සන්තෝසෙන් හිනා වෙලා, මුරු මුරු ගාලා තෘප්තිමත් හඬින් මෙහෙම කිව්වා:
"ලංකාවට ආවත් හරි, හිතේ හැටියට තේ බිව්වෙ අද. බොහොම ස්තුතියි."


එහෙම දවසුත් තියෙනවා.



රෝහලේ රෝගීන්ට හා කනිටු කාර්ය මණ්ඩලයට රෝහලෙන්ම තේ සපයනවා. අනික් සේවකයන්ට තේ අවශ්‍යනම්, තමන් සපයගන්නට ඕන. ඒ නිසා හුඟක් තැන්වල තේ සමාජ තියෙනවා. කට්ටියම එකතු වෙලා, මාසෙකට යම් මුදලක් දාලා, තේ හදාගෙන බොනවා. හුඟක් වෙලාවට හෙදියනුත් වෛද්‍යවරුනුත් එකම තේ සමාජයක ඉන්නෙ. එහෙම වෙලාවට තේ හදන්නෙ හෙදියන්ගෙන් කෙනෙක්. ඔවුන්ගෙ සංඛ්‍යාව වැඩි නිසා, ඒ වැඩේට පහසුවෙන් එක්කෙනෙක් නිදහස් කරන්නට පුළුවන් නිසා. එයිනුත් බොහෝවිට ඒ වැඩේට අහු වෙන්නෙ කනිටු හෙදියන්.

එක එක්කෙනාගෙ රුචිකත්වය වෙනස්.

සමූහයක් එකතු වෙලා තේ හදාගෙන බොන මෙහෙම තැන්වල කොහොමත් පොඩි ගැටුම් තියෙනවා. කවදාවත් කවුරුවත් සෑහීමකට පත් වෙන්නෙ නෑ.

මම හිටිය සමහර තැන්වල මේ ගැටුම් උග්‍රයි.
"මේකෙ කහට මදි. මේ විදිහට බොන්න පුළුවන්ද?"
"මෙච්චර කිරි දාලා බොන්න පුළුවන්ද? පුඩිමක් වගෙ! කිරි තේ බොන්නයි ඉල්ලුවෙ, කන්න නෙවෙයි!!"
"අය්යෝ කට ඇලෙනවා. ඇයි මෙච්චර සීනි දාන්නෙ?"
"අනේ කට ගාවට එනකම් පුරවලා!"
"මට ප්ලේන්ටි."
"මට අඩු සීනි ප්ලේන්ටියක්. ඇයි අනේ, හැමදාමත් කියන්න ඕනද?"

දෙන දෙයක් දෙන හැටියකට කාලා බීලා ඉන්න මම ඔහේ බලා ඉන්නවා.
"ඔයාට බොන්න පුළුවන්ද ඔහොම?"
"ගානක් නෑ." මම කියනවා.
"එහෙම පුළුවන්ද? තේ එක හොඳට ගානට තියෙන්න ඕන. කැමති විදිහ කියලා හදවගන්න."
"කියන්න කියන්න. කොහොමද ඕන?" හැමෝම අහනවා.
"එහෙනං ඔය අනික් අයගෙන් අඩු කරන කිරි සීනි සේරම මගෙ එකට දාලා ලොකු මග් එකක් ගෙනත් දෙන්න."



එහෙම දවසුත් තියෙනවා.



ඉස්සර දවසක වෙනත් දැඩි සත්කාර ඒකකයක රාත්‍රී සේවයෙ යෙදී සිටියදී වාට්ටුවකින් ඇමතුමක් ලැබුණා. ඒ උදව්වකට. ඔවුන්ගෙ අධි උපස්ථාන ඒකකයෙ සිටින රෝගියෙකුට බෙහෙත් වගයක් ලබා දීම පිණිස විශේෂිත නාලයක් ඇතුළු කර දෙන ලෙසටයි ඉල්ලීම.

මම යනකොට හෘද ඒකකයෙ ජ්‍යෙෂ්ඨ රෙජිස්ත්‍රාර්වරයා ඇවිත්. රෝගියා දහසය හැවිරිදි ගැහැණු දරුවෙක්. නුවර එළිය හෝ බදුල්ල වගෙ කඳුකර පැත්තකින් මාරු කර එවූ හෘද රෝගියෙක්. තදබල උණෙන් පෙළුණු ඇගේ හෘදය වටා දියර පිරෙන්නට පටන්ගෙන. එතකොට හෘදයට හරි හැටි ක්‍රියා කිරීමට බැහැ. හෘද ඒකකයෙ වෛද්‍යවරයා සිරින්ජයකින් ඒ දියර ඉවත් කරමින් හිටියෙ. ඔහුගෙ වැඩේ අවසන් වෙන තුරු මම ළඟට වෙලා බලා හිටියා. ඔහු බොහොම මහන්සියෙන් ඉවසීමෙන් දියර ඉවත් කිරීමේ නියැළුණා. හුස්ම ගැනීමේ අපහසුවෙන් හා පපුවේ වේදනාවෙන් පෙළුණු දැරිය දිගටම කෙඳිරි ගාමින් හිටියෙ. ඇගේ අම්මා හොඳටම වෙහෙසට පත් වෙලා පැත්තකින් වාඩි වෙලා හිටියා. වාට්ටුවෙ වෛද්‍යවරියටත්, හෙදියටත් හොඳටම තෙහෙට්ටුයි. ඔවුනුත් මුළු රාත්‍රියම මේ රෝගියා වෙනුවෙන් මහන්සි වෙන්නට ඇති. ඔවුන් ටිකක් ඈතින් අසුන් ගෙන බලා සිටියා.

"මට ප්ලේන්ටියක් දෙනවද?" දැරිය හදිසියෙම  ඇහුවා.

"චුට්ටක් ඉන්න දුව. මේ වැඩේ ඉවර වෙලා දෙන්නම්." මම කිව්වා.

පැයක් විතර ගත වෙන්නට ඇති. මමත් ටිකක් නොසන්සුන්. මොකද, මගෙ ඒකකයෙ රෝගීන්ව පොඩ්ඩකට අනාථ කරලා තමයි මම මෙතනට ඇවිත් ඉන්නෙ.
කොතෙක් උත්සාහ කළත් තවත් දියර ඉවත් කළ නොහැකි වුණු තැන හෘද ඒකකයෙ වෛද්‍යවරයා වැඩේ නැවැත්තුවා. ඊලඟට මගේ වාරය. කෙමෙන් දුර්වල වෙමින් යන ඇගේ හෘදයේ ක්‍රියාකාරිත්වය වැඩි කරන බෙහෙත් ලබා දීම පිණිසත්, හෘදයෙ තත්වය මැන ගැනීම පිණිසත් තමයි ඒ නාලය ඇතුළු කළ යුතුව තිබුණෙ. කල් දාන්නට පුළුවන්කමක්  තිබුණෙ නැහැ.
ප්ලේන්ටිය කල් දැමුණා.

නාලය ඇතුළු කර, බෙහෙත් පටන් ගත් පසු මම ඉක්මණින් ආපසු ගියා. මගේ ඒකකයට ගිහින් විනාඩි කිහිපයක් එතන ප්‍රශ්න සමග ගැටෙන අතරතුර මට කල්පනා වුණා අර ළමයට තවත් ඖෂධයක් දුන්නනම් හොඳයි කියලා. ඒ ගැන වාට්ටුවෙ අයට කීම පිණිස මම එතනට දුරකථන ඇමතුමක් ගත්තා.
දුරකථනය සෑහෙන වෙලාවක් නාද වුණා. අන්තිමේදි එතන හෙදිය රිසිවරය එසවූවා.
"අර ලෙඩාට.."
"එයාගෙ හෘදය නැවතුණා. බේර ගන්න බැරි වුණා.." ඇය කිව්වා.
පසුබිමින් දැරියගේ අම්මා විලාප තියන හඬ නොකඩවා ඇසුණා. මම රිසිවරය තැබුවා.


"මට ප්ලේන්ටියක් දෙනවද?"
ඇගේ අහිංසක ඉල්ලීම මගේ කන්වලට ආයෙ ආයෙත් ඇහුණා.


එහෙම දවසුත් තියෙනවා.

උපවාසය

අපි පොඩි කාලෙ වැඩිහිටියන් සමග එකට එක කිව්වෙ නෑ. මේ නිසා වැඩිහිටියන්ගෙ හිත රිදවීමට අවශ්‍ය වූ විට ඒ සඳහා වෙනත් ක්‍රම භාවිතා කරන්නට සිදු වුණා.

උයන පිහන කෙනෙක්ගෙ හිත රිදවීමට තියෙන පහසුම ක්‍රමය තමා, ඒ ඉවූ දේවල් නොකා සිටීම; එහෙමත් නැත්නම් මහ ගොඩක් කෑම බීම ඉතිරි කිරීම. ඒ දවස්වල අම්මාට එරෙහි යුද්ධවලදි මම භාවිතා කළේ මේ ආයුධය.

අපේ ගෙදර ආහාර සංස්කෘතිය බොහොම නිදහස්. බඩගිනි වෙන වෙන හැටියට ඒ ඒ කෙනා ගිහින් බෙදාගෙන කෑමක් තිබුණෙ. වෙනම කෑම මතක් කිරීමක් කළානම් ඒ කළේ සාස්පාන් සේදීම සඳහා කෑම අස් කිරීමට සූදානම්ව රතු නිවේදනය නිකුත් කරද්දි. එක එක්කෙනා එක එක වෙලාවලට කෑවත්, කවුද කෑවෙ, කවුද නොකෑවෙ කියන එක හඳුනගන්න අපූරු ඉවක් අම්මාට තිබුණා.

කතන්දර පොතක් දිගහැර ගත්තහම ලෝකය අමතක වෙන ගතියක් තිබුණු නිසා මට නිතර මේ රතු නිවේදනය ලැබුණෙ තර්ජනයක හඬින්. සමහර වෙලාවට මේ නිවේදනය ලැබෙනකොටත්, මම ඊට ඉස්සර වේලට කෑ පිඟානත් ඇඳේ පැත්තකින් තියාගෙන, වේළුණු කෑම සහිත අතත් උස්සගෙන, තනි අතින් පොත පෙරළමින්, ඇඟෙන් බාගයක් හිරි වැටිලා, බොහොම අමාරුවෙන් තමයි ඉන්නෙ. පොත රස වැඩිනම් "මට බඩගිනි නෑ." කියලා කෑම ප්‍රතික්ෂේප කරන එක මගෙ පුරුද්ද. මොකද, ඔය අන්තිමට කන්න යන කෙනාට තමා සාස්පාන් හෝදන්නට වෙන්නෙ. හැම එකම අවසාන මොහොත දක්වා කල් දාන හේතුවෙන්, හුඟක් දවසට මටමයි ඒ වැඩේ කරන්නට වෙන්නෙ. එතකොට මගෙ කතන්දර කියවීමට බාධා වෙනවා. ඊට වඩා නොකා ඉන්න එක සැපයි. එහෙම දවසට අම්මත් බල කළේ නෑ. බැන්නට මට ඇහුණෙත් නෑ.

තරහ වෙන දවසට තත්වය වෙනස්.
"කන්නෙ නෑ! කන්නෙම නෑ!!" මම හිතා ගන්නවා. "හිටුකො!!!"

කන්නෙ නෑ කියලා හිතා ගන්න දවසට, එහෙමත් නැත්නම් කෑම නැති දවසට බඩගින්න වැඩිපුර දැනෙන එක සාමාන්‍ය දෙයක්. එහෙම දවසට අර තරම් ලේසියෙන් පොතක ගිලෙන්නටත් බෑ. කන්නෙ නැති එකමයි හිතේ වැඩ කරන්නෙ. ඉතින් උගුලට අහු වුණු වැලහින්න වාගෙ නොසන්සුන්ව ඇඹරි ඇඹරි ඉන්නවා.
"හිටුකො. කන්නෙම නෑ. දන්නෙ නෑ මගෙ හැටි. බඩගින්නෙ මැරෙනවා. එතකොට තේරෙයි."

අනික් අය කෑම බෙදා ගන්න සද්දෙ එහෙම, ඒ දවසට හොඳින් ඇහෙනවා. අම්මා ඇවිදින සද්දෙ, අම්මා මොකද කරන්නෙ යන වග වඩාත් හොඳින් ඇහෙනවා.
"නොකා මැරෙනවා."
අම්මා මට කතා කරයිද කියා නොඉවසිල්ලෙන් ඉන්න ගමන් මම මටම මතක් කර ගන්නවා.

අම්මා ඒ තරම් හදිසි වෙන්නෙ නෑ. ටිකක් වෙලා බලලා, තමන්ගෙ ආඩම්බරෙත් තියාගෙන, හරියට හැමදාම කරන සාමාන්‍ය කතාබහක් වගේ, දොර රෙද්ද මෑත් කරල, "කන්ඩ." කියනවා.

මට ඉතින් එච්චර ඕනත් නෑ; "ක" යන්න ඇහෙනකොට මම නැගිටලා දුවනවා.
අවුලක් නෑනෙ. අම්මා පැරදිලා ඉවරයිනෙ.

ඔහොම දවසක් මම තරහ වුණා.
"කන්නෙ නෑ. කන්නෙම නෑ...."

ඉතින් මම ඉන්නවා.

අනික් අය කන බොන සද්දෙ මට ඇහෙනවා. අම්මා එහෙ මෙහෙ යන සද්දෙ මට ඇහෙනවා.
ගෙදර වෙන දේවල් සේරම මට ඇහෙනවා.
මට කන්ඩ කතා කරන සද්දෙ විතරක් මට ඇහෙන්නෙ නෑ.

ඒත් මම ඉන්නවා.
වේලක් විතර පහු වුණා.
මම නිකං අම්මට පේන්ඩ වගෙ එළියට ගිහින් වතුර බීලා ආවා. අම්මා වෙන වැඩක්.

හවස තේ හදන සද්දයක් ආවා. මම මගේ තීරණය ප්‍රවේශමෙන් සළකා බැලුවා: මම හිතා ගත්තෙ, මම ඒ හිතා ගන්න වෙලාවෙ අදහස් කළේ කෑම නොකා ඉන්නවා කියලනෙ. තේ වෙනස්....
මම තේ බිව්වා.

රෑටනම් අම්මා කොහොමත් සාස්පාන් අස් කරන්නට පෙර කතා කරන බව මම දැනගෙන හිටියා. උනන්දුවෙ තරමට පරිණාමය වන්නට කන්වලට හැකියාවක් තිබුණනම් එදා මට හාවෙක් වෙන්නට තිබුණා.
අම්මට එච්චර ගානක් නැතුවා වගෙයි. සමහරවිට අනික් උන් මගෙ පංගුවත් එක්කම කාලා ඇති; එතකොට කොහොමද අම්මා දන්නෙ මං නොකෑ බව?
මම ටිකක් ගිහින් කුස්සිය පැත්තෙ කැරකුණා. ප්‍රතිඵල නැත.
මම ස්ව කැමැත්තෙන් සාස්පාන් සේදීම භාර ගත්තා.
ප්‍රතිඵල නැත.

පහුවදාද එසේමය. එක්කෝ අම්මාට ගානක් නැත. එහෙමත් නැත්නම්, රැයක් ගෙවුණා කියා අම්මාට අමතකව නැත!

මම මගෙ තීරණය නැවත විමර්ශනයට ලක් කළා.
මම හිතා ගත්තෙ, අම්මා ඉව්ව කෑම නොකා ඉන්නවය කියලා. වෙන කෑම ජාති ගැන එතනදි අදහස් වෙන්නෙ නෑ.

ඒ දවස්වල අප්පච්චි වැඩ කළේ දුර පළාතක නිසාත්, මල්ලි පුංචි නිසාත් විස්කෝතු වගෙ දේවල් ගෙදර නිතර තිබුණා. ඒවා අම්මා ඉවූ දේවල් නොවේ. ඒවා මට කැපයි.

එක වේලක් නොකා ඉන්නකොට ඇවිත් "කන්ඩ" කියන අම්මාට දවස් ගානක් එහෙම නොතේරෙන්නෙ කොහොමද මම අම්මා උයන දේවල් නොකා ඉන්න බව? මම දවස් පහක් එහෙම හිටියා.

අනික් මිනිස්සු කනබොන වෙලාවලදි මම නිතරම එළිපහළියෙ ගැවසුණා; විශේෂයෙන් අම්මා කන බොන වෙලාවලදි.
මම කිසිදු පෙරැත්ත කිරීමකින් තොරව ගෙදර වැඩවල යෙදුණා- විශේෂයෙන් කුස්සිය අවට වැඩවල. සාස්පාන් හේදිලි, කුස්සියෙ මේසෙ පිහ දැමිලි, තේ හැදිලි, පොල් ගෑම්.... වැඩද නැත්තෙ කරන මිනිහෙක්ට?

ප්‍රතිඵල නැත.

දවස් පහකට පස්සෙ, මං නිකං මං නෙවෙයි වගේ ගිහින් අම්මා ඉව්ව කෑම බෙදාගෙන කෑවා. අම්මා මුකුත් කිව්වෙ නෑ.

ඊට පස්සෙ කවදාවත් මං උපවාස කළේ නෑ.

දන්න අය දන්නවා.....

නොයෙක් දේවල් ගැන මිනිස්සු විවිධාකාර මත දරනවා. උදාහරණයක් විදිහට ඇඳුම් අඳින්නෙ ඇයි කියන කාරණාව ගත්තොත්, නොයෙකුත් උත්තර හම්බෙන්නට පුළුවන්. නමුත් දන්න අය දන්නවා, මිනිස්සු ඇඳුම් අඳින්නට පුරුදු වුණේ අත පිහ ගැනීමට බව.

බොහෝම ඉස්සර කාලෙ මිනිස්සු ඇඳුම් ඇන්දෙ නෑ. කෑවට පස්සෙ, අත් හෝදගෙන, අත් දෙක ඉස්සරහට දික් කරගෙන ඉන්නවා වේළෙනකම්. කොටින්ම ආපන ශාලා ආදියෙහි වෙනම කොටසක් වෙන් කරලා තිබුණා මෙහෙම අත් වේළන්නන් වෙනුවෙන්. අව්වෙන් අත් වේළන්නට මිනිස්සු අකමැති වුණු හින්දා, සිසිල් මඳ පවන සහිත එළිමහනක, වාඩි වෙන්නට බංකු තියලා, ඒ ඉදිරියෙන් අත් වේළෙනතුරු බල බල ඉන්නට මලින් බර පුංචි උයන් කෑල්ලක් එහෙමත් හදලා තිබුණා. කොටින්ම, මිනිස්සු ආපනශාලාවකට යන්නට පෙර සොයා බලන්නෙ එතන කෑම හොඳද කියලා නොවෙයි, අත් වේළන උයනෙ තියෙන මල් මොනවද කියලා. මේ හින්දා ආපනශාලා හිමියන් අතර තරගයක් ඇති වුණා තමන්ගෙ අත් වේළන උයනෙ වෙනසක් තුළින් පාරිභෝගිකයින් ගෙන්වා ගැනීමට; මොකද, කෑමනම් ඉතින් හැමතැනම එක වගේනෙ.

එක් ආපනශාලා හිමියෙක් වෙනස්ම විදිහකට කල්පනා කළා. මොන මල්ද කියලා තෝරනු වෙනුවට ඔහු තමාගෙ අත් වේළන උයනට ගෙන්නුවා මිනිහෙක්.

ඔව්, මිනිහෙක්.
මිනිහෙක් කිව්වට නිකම්ම මිනිහෙක් නෙවෙයි. බොරු කීමට දක්ෂ මිනිහෙක්. මේ මිනිහා අත් වේළන අය ඉදිරියෙ හිටගෙන බොරු කියන්නට වුණා. මිනිස්සු මේ මිනිහගෙ බොරු අහලා පුදුමයට පත් වුණා. ඒවා විශ්වාස කරලා රැවටුණා. පස්සෙ ඒවා බොරු බව දැනගෙන තවත් පුදුම වුණා. පුදුම වෙලා ඉවර වුණාට පස්සෙ තමන්ටම හිනා වුණා.

ඉක්මණීන්ම අනික් ආපන ශාලා හිමියනුත් බොරු කාරයන්ව හොයා ගත්තා. බොරු කීම රැකියාවක් කර ගත් මිනිස්සු එන්න එන්නම වැඩි වුණා. ඔවුන් අතරෙත් තරගයක් ඇති වුණා. සමහර විශාල ආපනශාලාවල බොරු කියන මිනිස්සු කීපදෙනෙක් එකවර, එක පෙළට සේවය කරන වෙලාවල් පවා තිබුණා. වඩා හොඳින් බොරු කියන්නට දත් මිනිස්සු තමන්ගෙ හැකියාව වෙනුවෙන් වැඩිපුර සැළකිලි බලාපොරොත්තු වුණා. වඩාත් හොඳින් බොරු කියන බොරු කාරයින් ඉන්නා තැන්වලට ගොස් අත් වේළීම නම්බුවක්යැයි සාමාන්‍ය මිනිස්සු කල්පනා කළා.

කෑම බීම වලට වඩා බොරු කාරයින් ගැන මිනිස්සු සැළකිලිමත් බව දුටු ආපනශාලා හිමියන් බොරු කාරයින්ට වඩාත් හොඳින් සැළකුවා. ආපනශාලාවල ඉතිරි වෙන සියළුම කෑම ඔවුන්ට නොමිළේ දුන්නා. මේ නිසා බොරු කාරයන් ටික ටික තරබාරු වුණා. කොහොමත් කෑම ටික හම්බෙන හින්දා ඔවුන් කම්මැළි වුණා. අලුතින් බොරු ගොතා කියනු වෙනුවට, ඔවුන් හැමදාම එකම බොරු ටික කියන්නට වුණා.

අත් වේළන මිනිස්සුන්ට හැමදාම අහන මේ බොරු අහලාම එපා වුණා. ඒ නිසා ඔවුන් බොරු කාරයන් කියන දේවල් අහන් ඉන්නවා වගේ පෙනුණට, ඉන් එපිට තියෙන උයනෙ මල් දිහා බලන්නට පෙළඹූණා.

ඕනෑවට වඩා කෑම ලැබීමෙන් තරබාරු වී සිටි බොරු කාරයින්ගේ විනිවිදභාවය අඩු වෙලා තිබුණා. මේ නිසා මිනිස්සුන්ට උයනෙ මල් හොඳින් පෙනුණෙ නෑ. එතකොට මිනිස්සු කලබල වුණා.

ඔවුන් ආපනශාලා හිමියන්ට පැමිණිළි කළා. විනිවිදභාවයක් නැති බොරු කාරයින්ව ඉවත් කර නැවත මල් උයන් බැලීමට පහසුකම් සපයන ලෙස ඉල්ලා සිටියා. ඒත් බොරු කාරයින් බොරු ගොඩක් කියා ආපනශාලා හිමියන්ව රැවැට්ටුවා; තමන්ව දිගටම සේවයේ යෙදවිය යුතු බව ඔවුන් ආපනශාලා හිමියන්ට ඒත්තු ගැන්නුවා.

තමන් කැමති පරිදි අත් වේළීමේ මානව අයිතිවාසිකම අහිමි වීම නිසා මිනිස්සු කෝප වුණා. ඔවුන් එකතු වෙලා නඩු කාරයෙක් හොයාගෙන ගියා.

ඒ කාලෙ නඩු අහන්නෙ දැන් වගේ නොවෙයි. නඩු කාරයා කාමරේකට වෙලා ඉන්නවා. එක් එක් පක්ෂය ගිහින් වෙන වෙනම නඩු කාරයා හම්බෙනවා. ඊට පස්සෙ නඩු කාරයා අපක්ෂපාතී තීරණයක් දෙනවා.

ඉතින් නඩු කාරයා කාමරේට වෙලා හිටියා. මුළින්ම ඇතුළට ගියෙ සාමාන්‍ය මිනිස්සු. ඔවුන් තමන්ගෙ චෝදනාව ඉදිරිපත් කළා.
"නඩුකාරතුමනි, ආපනශාලා හිමියන් බොරු කාරයින්ව සේවයේ යොදවා ඇති හින්දා, අපට අත් වේළෙනතුරු මල් බලන්නට විදිහක් නෑ."
ඔවුන් කියා සිටියා. නඩු කාරයා බොහොම කෝප වුණා. ඔහු නැගිටලා අඩි පොළොවෙ හප්පලා මෙහෙම කිව්වා:
"මොනවා?"

ඉතින් මිනිස්සු ආයෙමත් තමන්ගෙ චෝදනාව ඉදිරිපත් කළා. එතකොට නඩුකාරයා ආයෙත් සන්සුන් වෙලා ඉඳගත්තා. ඉඳගෙන අත දික් කළා.
"මොනවද ඔබලා ළඟ තියෙන්නෙ?"
මිනිස්සු මූණෙන් මූණ බලා ගත්තා. හැමෝම ළඟ එක එක දේවල් තිබුණු නමුත් කවුරුත් කැමති වුණේ නෑ තමන් ළඟ තිබුණු දේවල් නඩු කාරයට දීමට. තමන් ළඟ තිබුණු දේවල් දුන් පසු, අනෙක් අය නොදී හිටියොත් තමුන් මෝඩයෙක් වෙන බව හැමෝම කල්පනා කළා.

නඩු කාරයා අත ආපහු ගත්තා. "කමක් නැහැ." ඔහු කිව්වා.

ඊලඟට ආපනශාලා හිමියන් ඇතුළට ගියා. ඔවුන් කිසිම දෙයක් කිව්වෙ නැහැ; නඩු කාරයා අත දික් කරන තුරු හිටියෙත් නැහැ. ඔවුන් තමන්ගෙ සේවකයන්ට අණ කළා ආපනශාලාවල තියෙන හොදම කෑම නඩු කාරයගෙ නිවසට ගෙන යන ලෙසට. ඒ නඩු කාරයට කරන ගෞරවයක් විදිහට. නමුත් අණ කරන ගමන් ඔවුන් සේවකයන්ට ඇස් ගැහුවා.

නඩු කාරයා ඔහුගෙ බුද්ධිමත් ඇස්වලින් ආපනශාලා හිමියන් දිහා බැලුවා.
"කමක් නැහැ." ඔහු කිව්වා.

ඊලඟට ඇතුළට ගියෙ බොරු කාරයින්. ඔවුන් දක්ෂ විදිහට කතා කළා; තමන් දිගටම සේවයේ යෙදී සිටිය යුත්තෙ මන්ද, හෙමින් පිපෙන මල් දෙස බලා සිටීමෙන් මිනිසුන්ගෙ ඉවසීම නැති වී ඔවුන්ට අධික රුධිර පීඩනය හැදෙන්නේ කෙසේද, අසා සිටීම වෙනුවට බලා සිටීම තෝරා ගැනීමෙන් වැඩ කරන කාලය අඩු වන්නේ කෙසේද  වගේ බරපතල කරුණු ඔවුන් සාකච්ඡා කළා.

නඩු කාරයා ඔහුගෙ අත දික් කළා.
"මොනවද ඔබලා ළඟ තියෙන්නෙ?"
බොරු කාරයින් එකිනෙකා සමග තරගයට කතා කරන්නට වුණා. තමන් නඩු කාරයා වෙනුවෙන් කරන්නට සිටින බොහෝ දේවල් ගැන ඔවුන් කිව්වා; එකිනෙකට නොදෙවෙනි ආකර්ෂණීය පොරොන්දු රාශියක් ඔවුන් නඩු කාරයාට දුන්නා. එකවර දිය හැකි දේවල්, කොටස් වශයෙන් දිය හැකි දේවල්, වසර දහයකින් දිය හැකි දේවල් ආදී වශයෙන් විවිධ දේවල් ගැන ඔවුන් පොරොන්දු වුණා.

නඩු කාරයා අත ආපහු ගත්තා. ඔහු බලාපොරොත්තු පිරි දෑසින් බොරුකාරයින් දිහා බැලුවා.
"කමක් නැහැ." ඔහු කිව්වා.

ඊට පස්සෙ නඩු කාරයා කාමරෙන් එළියට ඇවිත් තීරණය දුන්නා.
"මිනිස්සු අත් වේළීම සඳහා අනවශ්‍ය තරම් කාලයක් වැය කරන බව පෙනී යනවා. මේ පිළිබඳව සොයා බැලීම සඳහා ත්‍රිපුද්ගල කමිටුවක් පත් කරනවා." ඔහු කිව්වා.

ත්‍රිපුද්ගල කමිටුව කාමරේක රැස් වුණා. අත් වේළීම වෙනුවට මිනිස්සු අත් පිස දැමීමට පුරුදු විය යුතුයයිද, ඒ සඳහා නිරතුරුව බෙල්ලේ රෙදි පටියක් එල්ලාගෙන සිටිය යුතුයයිද ඔවුන් නිර්දේශ කළා.

ඊට පස්සෙ මිනිස්සු බෙල්ලෙ රෙදි පටියක් ගැට ගහගෙන ඉන්නට පුරුදු වුණා. කාලයත් එක්ක වෙනස් වෙවී ඇවිත් අද තියෙන ඇඳුම් බවට පෙරළුණේ ඒ රෙදි පටිය. ඒත් අදත්, මුල අමතක නොකරන හොඳ මිනිස්සු බෙල්ලෙ රෙදි පටියක් ගැට ගහගෙන ඉන්නවා; තමන් මල් බැලීමටවත්, අත් වේළීමටවත් කාලය නාස්ති නොකරන බවත්, අණට කීකරු බවත් ඔවුන් එයින් පෙන්නුම් කරනවා.

ඒ තරම්ම නිහතමානී නොවුණත්, අනික් මිනිස්සුත් වට පිට බලලා, ඇඳන් ඉන්න ඇඳුමෙ අත් පිහින එක අදටත් කරනවා.

මිනිස්සු අත් පිහ දමන්නට පටන් ගත් නිසා බොරු කාරයින්ට ආපනශාලාවල රස්සාව නැති වුණා. නමුත් ඔවුන්ගෙ හැකියාව නිසා වෙනත් රැකියා අවස්ථා ලැබුණා.

හැකියාවට රැකියාවක් කියන කියමන හැදුණෙ ඒ හින්දා.

ප.ලි. මං පව්. මට වැඩ වැඩියි මේ දවස්වල.

ළමාවියට ආයුබෝවන් කියුවෙමි.

කවුරු හරි නැති වුණහම අපිට හුඟක්ම දුක හිතෙන්නෙ, ඒත් එක්ක අපිට නැති වෙන දේවල් හින්දා වෙන්නට ඕන. ටයි මාමා නැති වුණු බව ඇහුව ගමන් අපි හැමෝම ආපහු අපේ ළමා කාලයට ගිහින්; මතකයන් එකිනෙක අවදි වෙලා. ඒ දේවල් කොහොමත් ආයෙ කවදාවත් නොඑනවා වුණත්, ඒ බව අපිට මතක් වුණේ ටයි මාමගෙ මරණයත් සමග.

මටත් එහෙම මතකයක් තියෙනවා.
ඒ ලා තණකොළපෙත්තාස් කණ්ඩායමේ 'බෑයි කියල බෑ කියල බෑ' සින්දුව එවක බාලදක්ෂිකාවන් වූ අපව ගළව ගත්ත සිද්ධියක්.

ටයි මාමගෙ දායාදයන් එක්ක හැදුණු වැඩුණු අපි හැමෝටම මේ වගෙ පුංචි පුංචි මතකයන් ඇති.

ජෝ අබේවික්‍රමයන්ගෙ මරණය නිසත් අපි කම්පා වුණු බව ඇත්ත. මම හිතන්නෙ, ලංකාවෙ එදා මෙදා තුර පහළ වුණු දක්ෂතම රංගන ශිල්පියා ජෝ වෙන්නට ඕන. ඒත්, අපි පුංචි කාලෙදිම ඔහු වැඩිහිටියන්ගෙ චිත්‍රපටවල ශිල්පියෙක් වුණු නිසාද මන්දා, අපත් වැඩිහිටියන් වන තුරු ඔහුගෙ අගේ එතරම්ම දැනුණෙ නෑ. ඒත් ටයි මාමා ලොකු මිනිස්සුන්ගෙ ලෝකයෙන් ඉවත්ව, අපේ මට්ටමට බැහැලා, අපිත් එක්ක සෙල්ලම් කළ වැඩිහිටියෙක් වගේ. එහෙම අය කෙරෙහි ළමයින් තුළ ඇතිවන ආදරය, ලෙන්ගතුකම හුඟක් ගැඹුරුයි; දිගුකාලීනයි.
ටයි මාමට අපි මෙච්චර ආදරේ ඒ නිසා වෙන්නට ඕන.


ඒ ටයි මාමා මලින් සැරසුණු කුටියක, පුංචි මල්කිණිත්තක් දෑතින් දරාගෙන, ඇස් පියාගෙන හිටියා. කිසි හැලහොල්මණක් නැහැ. හරියට භාවනාවක් කරනවා හෝ ලා නින්දකට වැටිලා වගෙයි. දෙතොලෙ යන්තම් සිනහවක් ගෑවිලා. මොනවා හරි හිත සතුටු වෙන දෙයක් සිහි කරමින් ඉන්නවා වගෙයි.

හිත හොඳ අය එහෙම වෙන්නට ඇති.


අපේ ළමාකාලයෙන් වැදගත් කොටසක් අරගෙන, හෙට සවස හතරට ටයි මාමා නික්ම යනු ඇත.
ටයි මාමාට ආදරය කළ, එහෙත් ඒ බැව් නොදැන සිටි වැඩිහිටි ළමයින් රාශියක් හෙට බොරැල්ල කනත්තට එනු ඇත. එසේ එනු ඇති බව ටයි මාමා දැන සිටියාද?

සමහරවිට දැන සිටියා විය යුතුය. මන්ද, කළ යුතු, නොකළ යුතු දෑ ඔහු ළමා අපට කියා දුන් හෙයිනි.

"නම නොදනී."

එක් අඳුරු රැයෙක
නොතබා කිසිදු ලකුණක්
නිහඬවම නික්මුණු හෙයින් සිදුහත්...

සම්, මස්ද, නහරද,
ඇට, ඇටමිදුළු විනිවිද,
හද දවන දරුපෙම
ඉවසනු නොහී...

රන්රුව රැගත් කරදහිය
දරා වෙවුලන දෑතින්
මාවතක්, මාවතක් පාසා
විඩාපත් පා නගා
විමසමින්, පැකිළෙමින්
නොවිඳිය හැක්ක සොයමින්
සරන සුදොවුන් මමය.


නොදිරන නාමයක් අහිමිව
දිරන කය මරනු වස් වස බී
ගිලන්හල වැතිර, හෙමින් මියැදෙන
නාඳුනන පුත,
නුඹ ගෙනා මේ හැඟුම
සැනසුමද, ශෝකයද නොදනිම්...

නූපනද මා ලෙයින්
පිය නෙතක නැගි මේ කඳුල
නොනික්මුණු නුඹටය.

**********************************************

හුඟක් දෙනාව රෝහලට භාර දෙන්නෙ පවුලෙ උදවිය. එහෙම නැත්නම් යාළුවො. ඒත් සමහරුන්ගෙ භාරකාරයා හැටියට සඳහන් වෙන්නෙ පළාතෙ පොලිසිය.
හුඟක් වෙලාවට ඒ රාත්‍රී කාලයෙ රිය අනතුරුවලට ලක් වන අය. ඉනුත් බහුතරය යතුරු පැදිවල ගමන් ගත් තරුණ වයසෙ අය.
ඉඳහිට සිය දිවි හානි කරගැනීමට තැත් කළ අය.


කවුරු වුණත්, ඇතුළු කරනවිට නම සඳහන් කළ යුතු තැන ලියවෙන්නෙ "නම නොදනී." කියලා.
සමහර වෙලාවට හදිසි අනතුරු ඒකකයෙ රෝගීන් කිහිප දෙනෙක් ඉන්නවා එහෙම "නම නොදනී, වයස නොදනී" අය. ඒ අය හඳුන ගන්නෙ රෝගී වාර්තාපත් අංකයෙන්.


ටික දවසක් යනකොට මේ "නම නොදනී"ලට නමක් හම්බවෙනවා. ඒ ගෙවල්වල මිනිස්සු හොයාගෙන එන නිසා. දරුවා ගෙදර ආ යුතු දිනේට, වෙලාවට ආවෙ නැති වුණහම, මිනිස්සු ඒ දරුවගෙ පින්තූරයක් අරගෙන පාරට බහිනවා. පොලිසි ගානෙ, ඉස්පිරිතාල ගානෙ යනවා; මළ මිණියක් කොහෙ හරි තියෙනවා කිව්වොත් ගිහින් බලනවා; මිණී කාමර ගානෙ ගිහින් බලනවා.


අපේ දැඩි සත්කාර ඒකකයට ඇතුළත් කළ, අසාධ්‍ය තත්ත්වයේ පසු වෙන "නම නොදනී"ට එහෙම නමක් ලැබුණා; ඒ ගෙදරින් හොයාගෙන ආව නිසා. ඒ බව නොදැන, තවත් දිරාපත් තාත්තා කෙනෙක් තමන්ගෙ දරුවගෙ හැඳුනුම්පතත්, ඒ හැඳුනුම්පතේ ඇති ඡායාරූපයම සටහන් කොට හදාගත් අතටම දිය වුණු දැන්වීම් කරදහියකුත් අරන්, රෝගීන් බලන වෙලේ ආවා ඒ තමන්ගෙ පුතාද බලන්න.

පුතා නෙවෙයි.

අබූත!

කරන කිසි දෙයක් හරි නොයන කාලකණ්ණියකු වූ උපාලි සන්තකයේ තිබූ අන්තිම රුපියල් දහය දුන්විට කොන්දොස්තර කොල්ලා ඉතිරි සල්ලි ලෙස දී තිබුණේ අමුතුම කාසියකි. එය රුපියලක්ද නොවේ; දෙකක්ද නොවේ; පහක්ද නොවේ. මුහුණත පැහැදිලි නැති අවපැහැ ගැන්වුණු එකකි. වැව් බැම්මේ හිඳගත් උපාලි එය මැද පිරිසිදු කිරීමට තැත් කළේය. එකෙණෙහි ඔහු ඉදිරිපිට ජටාවක් බැඳ, රත්පැහැ සරුවාලයක් හැඳි පුද්ගලයකු පහළ විය.

"මං තමයි මේ කාසියට අධිපති භූතයා." ජටාධාරියා හිස නමා පැවසීය. "ඔබ තමයි මගේ ස්වාමියා."

"අම්මට සිරි!" උපාලිට කියවිණි.

"ඒක නරක වචනයක් නේද?" භූතයා ඇසීය.

"නෑ නෑ. සිරි කියන්නෙ ශ්‍රී කියන එක. ආශීර්වාද කරන්ඩ කියන වචනයක්." උපාලි වැරැද්ද හදාගන්නට තැත් කළේය.

"ඒ කිව්වෙ බොරුවක්ද?" භූතයා තවත් ප්‍රශ්නයක් නැගීය.

"කාසියෙම ඉඳල මහන්සි ඇති." උපාලි මාතෘකාව වෙනතකට හැරවීය. "ඉතින් මොනවද බූතයෙක් හැටියට කරන්ඩ පුළුවන් වැඩ?"

"භූතයෙක්- මහප්‍රාණ භ යන්න." භූතයා නිවැරදි කළේය. "තමුන්ට මොනවද කෙරෙන්න ඕනෙ?"

උපාලි මඳක් කල්පනා කළේය.
"මාව මේ ලෝකෙ ඉන්න ලොකුම පෝසතා කරනවකො එහෙනම්."

"එහෙම ඒවනම් කරන්න අමාරුයි." භූතයා කණගාටුවෙන් පැවසීය. "මං ඉතින් නිකං සිල්ලර කාසියක භූතයෙක්නෙ. සිල්ලර වැඩ තමයි පුළුවං."

"මූත් මටම හරියන එකෙක් වගේ."උපාලිට සිතිණි. ඔහු සිල්ලර අවශ්‍යතාවයක් මතක් කළේය.
"ආ, එහෙනම් කන්ඩ මොනව හරි ගේනවකො."

"එහෙම බෑ. ඕන කරන දේ හරියටම ඉල්ලන්න ඕන."

"බත් පිඟානක්."

"එච්චරනං අමාරුයි..."

පැයක් දෙකක් යනවිට උපාලි භූතයාගේ තරම වටහා ගත්තේය: අතුරුදහන් වීමත් සදාචාරය කතා කිරීමත් හැර ඌට මෙලෝ වැඩක් බැරිය.

ආදරණීය ෆොනී

අපේ ඉස්කෝලෙ සාමාන්‍ය පෙළට එනතුරු පන්ති බෙදලා තිබුණෙ ගණිතයට ලකුණු ගන්න අනුපිළිවෙලට. ලකුණු 98-100ක් ගන්න අය ඒ පන්තියෙ; ඊට එකක් දෙකක් අඩු වෙන අය බී පන්තියෙ. ඔහොම ඔහොම ඊ වෙනකම් තිබුණා.
එක එක පන්තිවලට තිබුණු සැළකිල්ල, පිළිගැනීම එහෙමත් ටිකක් වෙනස්. ඒ හා බී පන්තිවල ළමයින් සැළකුණේ බුද්ධිමතුන් විදිහට; ඔවුන්ටම අනන්‍ය වූ සංස්කෘතියකුත් තිබුණා. ඒ පන්ති දෙකේ ළමයින් එකිනෙකා හා වැඩිපුර යාළුයි.
ඩී හා ඊ පන්ති දෙකත් එහෙමයි. ඒ අය එකිනෙකාට වඩාත් සමීප වෙන්න තව හේතුවක් තිබුණා. කලා, තාක්ෂණික විෂයයන් සඳහා කණ්ඩායම් බෙදීමෙදි, ඩී හා ඊ පන්ති එක් ඒකකයක් ලෙසද, අනෙක් පන්ති තුන තවත් ඒකකයක් ලෙසද සැළකුණා.

අපි හිටියෙ සී පන්තියෙ. එහාටත් නැති මෙහාටත් නැති. අනික් පන්තිවල යාළුවෙක් දෙන්නෙක් හිටියට, අපි කෑ ගැහුවෙ එහෙම තනියම.

ඒ කාලෙ රටේ තිබුණෙ හරිම චංචල තත්වයක්. අපි හිටියෙත් ඒ වගේම වයසක. අපේ පන්තියත් එහෙමයි. අපට නිශ්චිත පන්තිභාර ගුරුතුමියක් හිටියෙ නැහැ; එකම වසර තුළ කීප වතාවක් එකිනෙකා මාරු වුණා. එහෙම හිටිය අපිට, සාමාන්‍ය පෙළ පන්තියට එනකොට ස්ථිර පන්ති භාර ගුරුතුමියක් ලැබුණා.
ඒ ශ්‍රියානි ෆොන්සේකා ගුරු මෑණියන්.

ඇය උසස් පෙළ සිංහල ගුරුතුමියක්. මොන හේතුවක් නිසා, සාමාන්‍ය පෙළ පන්තියට ඉගැන්වීමට ඇයට භාර වුණාද දන්නෙ නැහැ. දඬුවමක් නිසාද, ගුරු අතිරික්තයක්ද?

මොකක් නිසා වුණත්, ඇය ඒ ගැන අපට දැනගන්නට ඉඩ තිබ්බෙ නැහැ.


අපි කිව්වෙ ෆොනී කියලා.
මට ඒ දවස්වල ඇයව පෙන්නන්නට බැහැ. සමහරවිට මම ඇගෙන් වැඩිපුර බැණුම් අහන්නට ඇති. සම වයසේ ඇතැම් ළමයින් තහනම් දේශපාලනයේ නියැළෙද්දි, ඇතැමෙක් රූප ලාවන්‍යය ගැන උනන්දු වෙද්දි, මම හුණු කොට්ටයෙන් බෝල ගහන, ඩෙස්ක් උඩ නැගගෙන කෑ ගහන, අපිළිවෙල, මෝඩ ළමයකුව හිටියා. මම එවකට පන්ති නායිකාවත් වුණු හින්දා, කරන පුංචි වරදෙ වුණත් බරපතලකම වැඩි වුණා. මම හිතුවෙ, මට ඇයව පෙන්නන්නට බැරි තරමටම ඇයටත් මාව පෙන්නන්නට බැරුව ඇති කියලයි.

ෆොනී අපට දුරස්ථයි. විද්‍යාව, ගණිතය ඉගැන්වූ ගුරුමෑණිවරුන් අපට වඩාත් සමීපයි; ඒ වගේම ඔවුන් බොහොම ප්‍රියමනාප පෙණුමැති අයද වුණා. අළු පාට වළාකුලක් වගේ තනිවම පාවුණු ෆොනීගෙ හොඳක්, ලස්සනක් දකින වයසක නෙවෙයි අපි හිටියෙ.

ඒත් ෆොනී අපට ඉගැන්නුවා, සිංහල සාහිත්‍යය.


අපිට ඉගෙන ගන්නට තිබුණා ගුත්තිල කාව්‍යය.
ඕකෙ ඉතින් මොනවා ඉගෙන ගන්නද? පොඩි කාලෙ ඉඳන් අහලා තියෙන කතාව; පටාචාරට විතරයි දෙවෙනි වෙන්නෙ. ඒ මදිවට කවි. මට කවි අසාත්මිකයි. ඒත් අද වෙනතුරු මතක තියෙන්නෙ ෆොනී ඒ කාව්‍යය ඉගැන්නුව හැටි තමයි.

අපි ඔහේ කිරා වැටි වැටී ගුත්තිල පඬිවරයාට සිද්ධ වෙච්ච අසාධාරනය ගැන කවි කියනවා. ෆොනී අපෙන් අහනවා:
"දැන් මේ කියන දේ හරිද?"
ඔන්න අපි බාගෙට ඇහැරලා ආයෙමත් කවිය බලනවා.
"මූසිලට පුළුවන්නම් ගුත්තිල තරම්ම හොඳින් වීණාව වාදනය කරන්න, ඇයි මූසිලට අඩුවෙන් ගෙවන්නෙ? මොකද හිතන්නෙ ඒ ගැන? ගුත්තිලට අයිතියක් තියෙනවද එහෙම දෙන්න එපා කියල කියන්න?" ෆොනී නැවතිල්ලෙ අහනවා.
"දැන් මනෝරි මගෙ ගෝලයෙක්. එහෙම කියල මට පුළුවන්ද මනෝරිට මට වඩා අඩු පඩියක් දෙන්න කියන්න?"
මනෝරි කියන්නෙ අපේ ඉස්කෝලෙ හිටපු විද්‍යාව ගුරුතුමියක්; අපි හුඟක් ආදරේ කළ, අපිටත් හුඟක් ආදරෙන් ඉගැන්නුව, ලස්සන, තරුණ ගුරුවරියක්. එහෙම පුළුවන්ද එයාට අඩු පඩියක් දෙන්න කියන්න? අපි කැමතියි එයාට ෆොනීට වඩා පඩි හම්බෙනවනම්...

"ඒ වුණාට ඒ කාලෙ එහෙමයි!" ෆොනී ඇඟට පතට නොදැනි කාලයත් එක්ක වෙනස් වෙන සමාජ සම්මතයන්, අගයයන් ගැන වටහලා දෙනවා.

අපිත් දැන් වැරදි අල්ලගන්නට බලාගෙන, තර්ක කර කර ගුත්තිල කාව්‍යය කියවනවා.

"දැන් බලන්න මේ දිනන විදිහ. දෙවිවරු, රජවරු, මිනිස්සු හැමෝම ඒ පැත්තෙ. මූසිල තනියම අනික් පැත්තෙ. ඒත් කමක් නෑ. තනිකර වංචාවක්නෙ කරන්නෙ........

ඒ කාලෙ එහෙමයි!"

***************

සාමාන්‍ය පෙළ ප්‍රතිඵල කියන්න පන්ති ගානෙ පරණ ගුරුවරු හොයන් යනකොට මට ෆොනීව හම්බුණේ නෑ වෙන්නට ඕන. මට ඒ ගැන ඒ හැටි මතකයක් නෑ.

උසස් පෙළ පටන් ගත්තා.

විද්‍යා අංශයෙ ඒ පන්තිය වෙන් වුණේ ගණිත සිසුවියන්ට. පොඩි කාලෙ ඒ, බී පන්තිවල හිටි අය වැඩි දෙනෙක් ඒ පන්තියෙ.
බී සිට ඊ දක්වා ජීව විද්‍යා පන්ති. සාමාන්‍ය පෙළ ප්‍රතිඵල අනුව මේවට සිසුන් වෙන් කෙරුණා. මම වැටුණෙ බී පන්තියට. බී පන්තියෙත් අති මහත් බහුතරය, අර ඒ සහ බී පන්තිවල සිටි ළමයින්ම තමයි. පිටස්තරයින්ට හිටියෙ, මමත්, මගෙ සාමාන්‍ය පෙළ පන්තියෙ හිටි යෙහෙළියකුත් තව හතරපස් දෙනෙකුත් පමණයි.

විවේකයක් ලැබුණු විට පාසල් වත්ත පුරා, ගොඩනැගිලි පුරා, තනියම ඇවිදින එක ඒ කාලෙ මගෙ පුරුද්දක්. හේතුවක් ඇතුව නෙවෙයි; ඔහෙ එහෙ මෙහෙ ඇවිද ඇවිද ඉන්නවා.
එහෙම ඇවිදින්න ගිය වෙලාවක, පන්තියකට යමින් හිටි ෆොනීව මට මුණ ගැහුණා. ඈතින්ම දැක්කනම් මම මග හරින්නත් ඉඩ තිබුණා.  හිනා වෙලා ඇඹරිලා මාරු වෙලා යන්නට හැදුවත් ෆොනී කතා කළා; ඉගෙනීමෙ කටයුතු ගැන, පන්තියෙ අනික් ළමයින්ගෙ විස්තර ආදිය ඇහුවා. මමත් ඉතින් ඇපෙන් බේරෙන්නට වගේ උත්තර දුන්නා.

යන්නට සූදානම් වුණු ෆොනී මගේ හිස අත ගාලා කිව්වා, "පන්තියෙ අනික් ළමයින්ව බලාගෙන, ඒ අයටත් හරි පාර පෙන්නගෙන, හොඳින් ඉගෙන ගන්න." කියලා.
ඔය වචනම නෙවෙයි වෙන්නැති; ඒත් ඔය අදහස.

මම උඩ ගිහින් බිම වැටිලා කල්පනා කළා: "හරි පාර පෙන්නන්න? මම? අර බුද්ධිමත් ළමයින්ට?"

මම එහෙම කරන්න ගියෙ නෑ; අනුන්ට හරි පාර පෙන්නනවා තියා, මම දැනං හිටියෙත් නෑ ඒක.
ඔය කාලෙ වෙනකොට රටේ චංචලකම තුනී වේගෙන යනවා. අපේ පන්තිවල සමහර ළමයින් අතුරුදහන් වෙලා; තවත් ළමයින් පොලිසියෙන් බේරීම පිණිස පාසල හැර ගිහින්; තරහකාරයන්ව ත්‍රස්තවාදීන් විදිහට අල්ලලා දුන් පියවරුන්ගෙ ළමයින් උසස් පෙළ සඳහා අපේ පාසලට ඇවිත්. එක මුස්ලිම් ළමයෙක්ව ගෙදරින් කසාද බන්දලා දීලා. බහුතරයක් ළමයින්  අනාගතය ගැන හීන මවන්නට පටන්ගෙන.

කාලය එහෙම ගෙවුණා.

ඒත් තවමත් පොතක් අතට ගන්න වෙලාවට, කතන්දරයක් කියවන වෙලාවට, මට ෆොනීව මතක් වෙනවා.

එදා මට නොදැනුණු ඇගේ අගය දවසින් දවස වැඩි වැඩියෙන් දැනෙනවා.

නෙළුම් පොහොට්ටු

පෙරදා ගෙන ආ නෙළුම් පොහොට්ටු කළඹෙහි සෙවණැල්ල බිත්තියෙහි වැටී ඇත. වඩාත් පුළුල්ව ඇති සෙවණැලි කොටස්, ඉන් මලක් දෙකක් පිපෙන්නට වෙර දරන බව කියා පායි. මගේ නෙත් ඉබේම මල් කළඹ වෙත යොමු වෙයි. සෙවණැල්ලෙහි ඇති මල් එකම වර්ණයකින් යුතු වුවද, සැබෑ මල් එසේ නොවේ. පිපීගෙන එන මල් වඩාත් සුදු පැහැතිය. තවමත් නොපිපී ඇති මල්, පලා පැහැ පතින් වටව ඇත. පෙරදින සවස, නෙළාගත් විගසම මේ මල් එකිනෙක හා සමාන වූ බැව් මට සිහි වේ.

වැව, සන්ධ්‍යාව ගත කිරීම පිණිස විවේකී පරිසරයක් සැපයීය. නිසංසල වැව් තලයේ ඈතින් කඩොලාන තුරු සමූහයෙකි. එහි සිට ඝනව විහිදුණු නෙළුම් යාය, ඉවුරට ආසන්න වත්ම තුනී වෙයි. වඩාත් නිදහස්ව වැඩෙන නෙළුම් පත් ජල තලය මත සැරිසරන්නේ නටුවෙන් මිදී ඇතුවාක් මෙනි. ඉවුර අසබඩ පඳුරු තුළින් කුරුළු හඬ නැගෙයි.

විනෝදය පිණිස මසුන් අල්ලන්නන් කිහිපදෙනෙක් ඉවුරේ සිටියහ. පාන් කැබැලි අමුණන ලද බිලී පිති දියට විසිකොට ඔවුහු නිසොල්මන්ව බලා සිටියහ. ඔවුන්ගේ සගයෙක් ජීවිතාරක්ෂක කබායක්ද පැලඳ ඈත ඉවුරේ රඳවන ලද ඔරුවෙක සිටියේය. ඔහු අතද බිලි පිත්තක් විය.
තවත් එබඳුම කුඩා ඔරුවෙක නැගී, නෙළුම් වනය පීරමින් සිටි අනෙකා දිය මත දිවියට වඩාත් හුරු වූවෙකැයි සිතිය හැකි විය; ඔහු ජීවිතාරක්ෂක කබායක් තබා කමිසයක්වත් හැඳ නොසිටි හෙයිනි. නෙළුම් කොළ අතරින් සීරුවට ඔරුව හසුරුවන ඔහු මල් නෙළමින් සිටියේය.

ඉවුරෙහි තැනින් තැන බංකු ඇත. අපිදු එක් බංකුවෙක හිඳගෙන, ආහාර මළු දිග හැරියෙමු: රෝස් පාන්, පරිප්පු වඩේ, කට්ට සම්බල්, වඩේ කඩෙන් දෙන ලද සුදු පැහැති දියාරු සම්බලය හා උම්බලකඩ පැකට්ටුවක්ද එහි විණි. අප නොදැනුවත්වම අපගේ කතාබහ පරිසරයේ සන්සුන්කම අඩු කරන්නට ඇත. මසුන් මරන්නන් අප දෙස හොරැහින් බලමින්, වෙනත් තැනකට පියමන් කළහ. අපි පාන් කැබලි මසුන්ට විසි කළෙමු.
"ඔරු පදිමුද?"
"කීයක් ගන්නවද දන්නෙ නෑ."
"ඔයාට පීනන්ඩ පුළුවන්ද?"
"මටනං බෑ."
"මටත් බෑ."
"මටත් බෑනෙ."
"මෝටර් බෝට්ටු නෙවෙයි නේද තියෙන්නෙ?"
"අපිමද දන්නෑ පදින්ඩ ඕන."

අප සිටි තැන ඉවුරෙහි ඔරු තොටුපොළකි. කුඩා ලී නිවස්නයක් ජල තලය මතට විහිදෙන පරිදි නිමවා ඇත. එහි ගොඩබිමට යා වෙන කොටස ලී වැටක් සහිත තට්ටුවකි. ඒ දෙපසින් ජල මට්ටමට වඩාත් ආසන්නව, ඔරුවට නැගීම හා ඉන් බැසීම පිණිස සකසන ලද ලී අට්ටාල දෙකකි. වම් පසින් වූ අට්ටාලය මත යටිකුරු කරන ලද ලී ඔරුවකි. කෑම අවසන් කළ අපි මේ ඔරු කඳ මත අසුන්ගෙන, වැව් සිරිය නැරඹීමු. මල් නෙළාගත් ඔරුව මේ වනවිට ගොඩට වුත් තිබිණි. මල් නෙළන්නා කුටිය සහිත තට්ටුව මත වූ කුඩා අසුනෙහි අපට පිටුපා හිඳ සිටියේ, ලී වැටෙහි දෙපසට දෑත් විහිදාගෙනය. දෙවනුව ගිය තැන මසුන් අඩු නිසාදෝ නැවත පැමිණි මසුන් මරන්නෝ, අනෙක් ලී අට්ටාලය අයිති කරගත්හ.

නොයෙක් වල්පල් කියවමින් සිටි අපේ කතාබහ සාමාන්‍යයෙන් සිදුවන පරිදි දේශපාලනයට පිවිසීමට වැඩි වේලාවක් ගත නොවීය. අරූගේ හා මුගේ වැරදිවලින් අනතුරුව අපගේ ඡන්ද ප්‍රතිපත්ති සාකච්ඡා විණි.
"මමනං එකම එක සැරයයි ඡන්දෙ දෙන්ඩ ගියෙ. ඒ .......ට ...... හින්දා."
"මමත් ඒ හින්දා එයාට ඡන්දෙ දුන්නා. ඒත්......."
"බලන්ඩ දැන් ....."
"ඒක තමයි, ඡන්දෙ දෙන්ඩ කෙනෙක් නෑ දැං.."
"මං කරන විදිහට කරාම ඉවරයි." මම මගේ ඡන්ද ප්‍රතිපත්තිය පැහැදිලි කළෙමි. "මංනං ඡන්දෙ දෙන්නෙ ලස්සන අයට."
"ආ, එහෙනං ඔයා ඡන්දෙ දෙයි අහවලාට, නේද?"
අහවලාගේ නම ඇසෙත්ම මල් නෙළන්නා ක්ෂණිකව හැරී අප දෙස බලනු මම දිටිමි. මා අසුන් ගෙන සිටියේ ඔහුගෙන් වඩාත් ඈත කෙළවරෙහිය.
"එයාට ඡන්දෙ දෙනවා තමයි. මිනිහා ලස්සනයිනෙ. ඇයි ඕගොල්ලො ඡන්දෙ දුන්නෙ ගිය සැරේ අහවලීට."
"මං ගිය සැරේ ඡන්දෙ දැම්මෙ නෑ. හැබැයි අපෙ අම්මලනං අර අනික් අහවලීට ඡන්දෙ දුන්නා."
"ඊයා!"
මල් නෙළන්නා නැවත හැරී නොබැලුවද, ඔහු වඩාත් උනන්දුවෙන් අපේ කතාබහට සවන් දෙන බව මට හැඟිණි. අපේ කතාබහ මඳකට ඇණහිටියේ එතැන නවතන ලද රියකින් වරින් වර නලා ශබ්දය නැගෙන්නට වූ හෙයිනි. රියෙහි ආ වැඩිමහලු පුද්ගලයා සිය මල් ඇණවුම භාර ගනිමින් සිටියේය. රිය තුළ සිටි කුඩා දරුවෙක් ඒ අතර සිය නිදහස භුක්ති විඳියි.

බාධාවෙන් අනතුරුව අප ඇදගත් මාතෘකාව අපේ තෙවැනි සගයාට එතරම් හුරු විෂයයක් නොවූයෙන්දෝ, ඔහු මල් නෙළන්නා වෙතට ඇදිණි. ඔහු එසේ ගිය බවක්වත් මා දුටුවේ මඳ වේලාවක් ගතවීය. ඔරු ගමන්වල විස්තර විමසීමට ඔහු යන්නට ඇතැයි මම අනුමාන කළෙමි. මල් නෙළන්නා බොහෝ ලෙන්ගතු  විලසින් ඔහු හා දොඩමළුව සිටියේය. අපිදු, අපේ කතාබහෙහි (එනම් කාටදෝ බැනීමෙහි) ගැඹුරටම බැස්සෙමු.

"ඒ මල්ලි පොළොන්නරුවෙ." අපේ සගයා පසුව අපට විස්තර කළේය. "මේක අහවලාගෙලු; මේගොල්ලන්ට අච්චරක් ගෙවනවලු; මෙතන අරවයි මේවයි තියෙනවලු; ඔරුවෙ යන්ඩ හතරදෙනෙක්ට මෙච්චරක් ගන්නවලු..."

ඔරුවෙහි යාම පිණිස ඒ වේලායෙහි අපට ලොකු උනන්දුවක් නොවීය. සන්ධ්‍යා අඳුර කෙමෙන් පැතිරෙමින් තිබිණි. අහසෙහි වලාකුළු තත්පරයක් පාසා විවිධ පැහැයන්ට හැරෙන අයුරු බැලීම වඩාත් ප්‍රියජනක විය.
"අන්න අර වලාකුළ පූසෙක් වගේ. අර.. බුෂි වල්ගෙ.."
"චික් උගෙ පස්ස ලොකු වැඩි."
"ඌ කුරුමාණම් අල්ලනවා වගේ."
"අර වලාකුළ ඉබ්බෙක් වගේ..."

නැවත ඔරුවෙහි නැගුණු මල් නෙළන්නා දියඹට ඇදුණේ මෙවේලායෙහිය. එනිසා අපේ අවධානය ඔහු කෙරෙහි යොමු විය.
"අච්චරක් හම්බෙනවනම් මාසෙකට හොඳයිනෙ. කරදරේකුත් නෑනෙ."
"සෙනසුරාදට ගොඩක් සෙනගලු. එතකොට අමාරු ඇති."
"ඒ වුණාට ඉතින් අපිට වගේ කාගෙන්වත් බැණුම් අහන්ඩ, උදේ නැගිටින්ඩ එහෙම නෑනෙ. හිතන්ඩ ලොකු දේවල් නෑ; නඩු නෑ; වාර්තා හදන්ඩ නෑ; ඔලුව මහන්සි කරන්ඩ නෑ..."
"ඇඟට මහන්සිය තමා."
"මිනිහා ඉතින් ඕක පුරුදු වෙන්ඩ කරනවා නෙවෙයිනෙ. දැක්කනෙ මෙතනින් ගිය ඉක්මණ."
"අපි එක දවසක් ඕක පදිනවා වගේ නෙවෙයිනෙ, මිනිහට අමාරුවක් නැතුව ඇති හැමදාම කරනකොට."
"ඒත් නෙළුම් කොළ අතරෙ පදිනකොට අමාරුයි. අර බලන්ඩ..."
"නෙළුම් කොළ අතරෙ පදිනකොට පදින්ඩ ඕනෙ විදිහක් තියෙනවා. ඔය කොළේ හැඩෙන් හිතා ගන්ඩ ඕන දණ්ඩ තියෙන අත. එහෙම නැතුව නිකම් එහෙ මෙහෙ කරන්ඩ ගියොත් දඬුවල පැටළෙනවා. එතකොට තමයි අමාරු."

අපි මල් නෙළන්නා දෙස බලා සිටියෙමු. ඔහු නෙළුම් යාය මැදින් වඩාත් සෙමෙන් ඔරුව හැසිරවීය. යා යුතු දිශාවට එක එල්ලේ නොයා, නෙළුම් කොළ ප්‍රවේශමෙන් එහා මෙහා කරමින්, සිය මග පාදා ගත්තේය. ඔහුගේ කෙසඟ සිරුරද, හබලද, ඔරුවද එකම ඒකකයක් බඳුය. නෙළුම් යාය නොතළා, වැවෙහිම කොටසක් බවට පෙරැළී ඔහු යාත්‍රා කරන සැටියෙකි.
ඔහු, ඔහුගේ කලාව නිසියාකාරව දන්නෙකි.

නැවතත් අහසෙහි වර්ණ අතර සිරවුණු අපි, අඳුර බෝවත්ම, එතැනින් නික්ම යාමට මගට පිවිසුණෙමු. මගට බට අප පසුපස නගන හඬක් නිසා, අපි නැවතී හැරී බැලීමු.

මල් නෙළන්නා මේ දැන් නෙළා ගත් නෙළුම් පොහොට්ටු කළඹක් අතැතිව, සිනාසිසී අප වෙත දිව එමින් සිටියේය.
"මල්..."
මම නෙළුම් කළඹ අතට ගත්තෙමි.
"සල්ලි එපා." ඔහු සිනාසෙමින්ම කීය.
"අපි එන්නම් ආයෙ දවසක, ඔරු පදින්ඩත් එක්ක."

 

නෙළුම් පොහොට්ටු.... ඒවා නෙළූ දෑත් අයිති මිනිසා මෙනැයි මට සිතේ. ඒවා පිවිතුරු බව සංකේතවත් කරන සුදු පැහැයෙන් යුතුය. බඳුනෙහි ඇති දිය උරාගෙනදෝ, තවමත් පොහොට්ටු සියල්ල ප්‍රාණවත්ව පවතී. ඇතැම් පොහොට්ටුවක් පිපෙන්නට වෙර දරයි. එහෙත් දියෙහි නිසි පෝෂණයක් නැති හෙයින්, එකදු පොහොට්ටුවක් හෝ මුළුමණින් පිපේදැයි අවිනිශ්චිතය. හෙට හෝ අනිද්දා, නොපිපීම ඒ මල් පරවනු ඇත.

නමෙහි ඇත්තේ කිම?

නමෙහි ඇත්තේ කිම?
අප රෝසයයි කියන මල
අන් කවර නමකින් ගත
මිහිරි සුවඳම පතුරයි.


අවාසනාවකට මෙන් මේ හුරුබුහුටි කවිය කවුරුන් අතින් ලියවුණක්ද, කොතැනක තිබී කියවූවාදැයි මට අමතකය. මතක තරමින් එය බුදු වදනක පරිවර්තනයකි.

යොදන නම අනුව මලෙහි ස්වභාවය වෙනස් නොවෙන බව පැහැදිලි කරලන්නට ගෙතුණු පද වැල, සත්‍යය ඇති සැටියෙන් දකින ලෙසින් ඉල්ලා සිටී.

එසේ ඉල්ලා සිටීමට සිදුව ඇත්තේ, යමක් ඇති සැටියෙන් නොව, වෙනස් ආකාරයකින් දැකීමට අප හුරුව ඇති නිසාවෙනි.

නමෙහි ඇත්තේ කිම?

වචනයක් පමණෙකි. හඳුනාගැන්මෙහි සළකුණක් පමණෙකි. නමුත් අපි හඳුනාගැනීමෙන් නොනවතිමු. ජීවත් වීමෙන් අප ලද අත්දැකීම් අනුසාරයෙන්, ඒ නම වෙනස්ම අත්දැකීමක් කරගන්නට අපි පෙළඹෙමු.

නමක් ඇසුණු කල්හි, අකුරුවලින් ඔබ්බට සිත මෙහෙයවන අපි තවත් බොහෝ තොරතුරු අනුමාන කරමු:
කුමන ජාතියකට අයත්ද?
කුමන ප්‍රදේශයක අයෙක්ද?
කුමන කුලයට අයත්ද?
ස්ත්‍රීපුරුෂභාවය කුමක්ද?
කුමන යුගයකට අයත්ද?
කුමන සමාජ තරාතිරමකට අයත්ද?
දෙමවුපියන්ගේ අධ්‍යාපන මට්ටම කෙබඳුද?
දෙමවුපියන්ගේ සමාජ අවබෝධය කෙබඳුද?
දෙමවුපියන්ගේ දේශපාලන මතවාදය නොහොත් ආගමික විශ්වාසය කෙබඳුද?
නම අයත් පුද්ගලයා කෙරෙහි නම තැබූවන් තුළ වූ බලාපොරොත්තු කවරේද?

අර්ථය සමාන වන මුත්, චන්ද්‍රාවතී සඳාගෙන්ද, සඳා චාන්දනීගෙන්ද වෙනස් වන්නේ එහෙයිනි.
නාමයේ රූපය අනුව, අපි තව බොහෝ දේ අනුමාන කරමු. "මම මෙලෙස අනුමාන කරන්නෙමි"යයි අප නොසිතන බව සැබෑය. නමුත් නම කියවන, අසන ඇසිල්ලෙකින් මේ හැඟීම් සමුදාය සිතෙහි හට ගනී.

එතැන් සිට අප පුද්ගලයා දෙස බලනුයේ අර අකුරුවලට හසු නොවුණු තොරතුරුද යටිසිතෙහි දරාගෙනය.
සීතා අප සිතෙහි ඇති කරන හැඟීම, බියට්‍රිස් විසින් ඇති කෙරෙන හැඟීමම නොවේ.

ඒ එක් පැත්තකිනි.

ලියැවිල්ලක නමක් දකිනවිට අපි සිතින් ඒ නම කියවමු. සිතින් උච්ඡාරණය කෙරෙන මේ නම, අපටත් නොදැනීම අපේ සිතට බලපෑම් කරයි. ඇතැම් නමක්, පසුබිමෙහි ඇති වචන සමග පෑහී, එතුළම ගිලෙයි. තවත් නමක් පසුබිමින් වෙන්ව නැගී අපේ අවධානය ඉල්ලා සිටී. තවත් නමක් පසුබිම හා පෑහෙනු නොහැකිව සැඟවෙයි.
කුමාරි, සමිත, ප්‍රියන්ති වැනි නම් අතර ඇන්ජලා මෙනි; ශානිකා, ප්‍රබෝධ, මනෝජ් වැනි නම් අතර කිත්සිරි මෙනි.

පසුබිමෙහි ඇති කථාව හා පෑහී, එහිම ගිලෙන නමක් නිසා, කියවන්නාගේ අවධානය කථාවෙහි පැතිරෙයි. නොඑසේව, පසුබිමට ඉහළින් ඉස්මතු වෙන නමක් නිසා චරිතයට වැඩි අවධානයක් යොමු වෙයි. පසුබිමට අනුචිත හෙයින් යට ගිය නම අපට පහසුවෙන් අමතකව යා හැකිය.

ඒ තවත් පැත්තකිනි.

මට නොපෙනෙන පැතිද තව බොහෝ ඇතුවාට සැක නැත.



කරුණු මෙසේ හෙයින් වචන බොහෝ ගණනකින් කිව යුතු දෙයක් ඇඟට නොදැනීම සිතට දැනෙන්නට සැලැස්වීමේ හැකියාවක් නමකට ඇත.

කෙටියෙන් කිවහොත්, ශානිට සරා විය නොහැක.

සුනීත

"රජවරු සිටුවරු ඒ සැප සම්පත්, මාළිගා අත හැරියා; ලස්සන බිසෝවරුන්ව, අන්තඃපුර අතහැරියා; රන්බඳුන්වල රජ බොජුන් කාපුවා අත හැරියා; සිනිඳු පටසළු, රන් සළු අත හැරියා.." හාමුදුරුවෝ ඇහින් දැක්කාක් මෙන් විස්තර කරති. "අපිට බෑ යන්තම් පණ ගැට ගහගන්න විතරක් ලැබෙන, අනුන්ගෙන් බැණුම් අහ අහ කරන රස්සාව අත් හරින්න; ටකරං වහපු ගෙදර අත් හරින්න; අපිට බෑ කිසිම හැඩවැඩක් නැති ගෑණිව අත්හරින්න; අපිට බෑ බෙලෙක් පිඟානෙ කන රොටිය අත්හරින්න; අපිට බෑ ඇඳලම හම ගිය රෙදි කඩමාල්ල අත්හරින්න. ඇයි ඒ?" හාමුදුරුවන්ගේ දැඩි බැල්ම දරා ගත නොහී සුනීත බිම බලාගත්තේය.
"ඇයි අපට අත් හරින්න බැරි?" හාමුදුරුවන්ද ලේසියෙන් අත හරින පාටක් නැත.

සබඳ

නුඹ නැති ජීවිතය
මකුළු දැල් බැඳී ඇත.
කල් නෑර එනු මැන
කොස්සක්ද රැගෙන.

බ්‍රැන්ඩි

දොර ඇරෙයි. සැර විලවුන් සුවඳක් පැතිරෙයි.

දොරින් ඇතුළු වෙන සරා, නිකමට මෙන් කාර්යාලය දෙස බලා, නාන කාමරයට යන පටු කොරිඩෝවට හැරෙයි. දෙපස පැලුම් සහිත, දිය සෙවෙල් පැහැ සාය, ඇගේ ඇත් ගමනට උචිත පරිදි යන්තමින් සැලෙයි.

"කස කාරයා ආවා." එකෙක් කියයි. කසුකුසු සිනාවක් නැගෙයි. කාර්යාලය වැඩට සූදානම් වෙයි.

එක්වනම සිරුර කෙළින්කොට සීරුවෙන් සිටගන්නා රණසිංහ, කඩිනමින් දොර හැර, රිදී කෙසින් යුත් හිස මඳක් ඇල කොට, පක්ෂපාතීව සිනාපායි.

"ගුඩ් මෝනිං."
විශ්වාසයෙන් කියන ලක්මාල් දිගු අඩි තබමින් කාර්යාලයට ඇතුළු වෙයි.
"මෝනිං සර්." රණසිංහ ඔහුගේ සෙවණැල්ලට සෙමින් කියයි.

ඇතැම්හු හුනස්නෙන් නැගිටිති; ඇතැම්හු නැගිටින්නට මෙන් සැරසෙති. සියල්ලෝ මන්දස්මිතයකින් සැරසී අරුත් නොසිතාම ආසිරි පතති.
"ගුඩ් මෝනිං සර්."
කැමැත්තෙන් කූඩු වෙන සතෙකු බලෙන් නතර කර ගත්තාක් මෙන් ලක්මාල් මොහොතකට නවතියි.
"ගුඩ් මෝනිං."

දීපල්ලකො උත්තර

මට කොහොමත් නම් මතක හිටින්නෙ නෑ. මූණුනම් මතක හිටිනවා.
ඒ කිව්වෙ, නිකම් දැකලා පුරුදුයි පුරුදුයි වගේ....
සාමාන්‍යයෙන් ඔහොම නම් මතක නැති අයට "සුදෝ, ඩියර්, අනේ මෙයා, නංගි, බබෝ" වගේ වචනයක් පාවිච්චි කරන එක තමයි මගෙ පුරුද්ද. අත්දුටුවයි, ප්‍රත්‍යක්ෂයි.

දැනට අවුරුදු දෙකතුනකට ඉහතදි ඉස්පිරිතාලෙ අපේ ආපන ශාලාවෙදි එක්තරා පුද්ගලයෙක් මගෙ ළඟටම ඇවිත් නම කියලා කතා කළා.
නැවතිල්ලෙ...
වැදගත් විදිහට...
බොහෝම හිතවත් කටහඬකින්....
පිළිවෙලකට ටයි පටියක් එහෙම දාලා, මැදපු ලා පැහැ කමිසයක් ඇඳලා...
කොණ්ඩෙ පීරලා...
හොඳින් මැදපු සපත්තු දාලා...
තැන්පත් පෙණුමක් ගෙන දෙන විදිහෙ උපැස් යුවලක් පළඳලා...
කෙස් පැහිලා...

එහෙම සීලාචාර එකෙක් මං ආස්සරේ කරනවා වෙන්ඩ බෑ.

ඒත් මූණ හොඳටම දැකලා පුරුදුයි. අනේ... මං කොහෙදි හරි දැකලම තියෙනවා.

මතක නෑ.

මනුස්සයා කතා කරන විදිහට "ඒ කාලෙ" මමත් බොහොම හිතවත්ව හිටියා වෙන්නට ඕන.

ඉතින් මමත් ඇරියෙ නෑ. නිකං පණ දෙන්ඩ වගේ කතා කරා. එහෙම නැතුව පුළුවනෑ, මෙච්චර මාව අඳුනන මනුස්සයට? හැබැයි ටිකක් අරපරිස්සමෙන්. මොකද, කොහෙදිද දන්නෑනෙ මෙයාට මාව හම්බෙලා තියෙන්නෙ.
ඒ කාලෙ මම වලිද දන්නෙත් නෑනෙ, මෙයා මෙහෙම වුණාට...

කතා කරන අතරතුරේ මම දහ අතේ කල්පනා කළා මේ කවුද කියලා. ම්හු.

නරකම වැඩේ, පෙණුමෙ හැටියට කොහෙත්ම "සුදෝ, ඩියර්, අනේ මෙයා, බබෝ" ගතියක් නෑ. ඒ හින්දා ආමන්ත්‍රණ පදයක් යොදන්නටත් විදිහක් නෑ.

අනික් ප්‍රශ්නෙ, හැසිරීමෙ හැටියට මට හිතුණා මනුස්සයා විශේෂඥ වෛද්‍යවරයෙක් වෙන්නට ඕන කියලා. මොකද, ඔහොම තැන්පත්ව, පිළිවෙලට ඉන්නට හේතුවක් නෑ අපි වගේ හාල් කෑලිවලට. ඒත් සාමාන්‍යයෙන් විශේෂඥ වෛද්‍යවරු එන්නෙ නෑ මේ ආපන ශාලාවට- ඒගොල්ලන්ට පින නෑ. එයාලට තියෙනවා වෙනම එකක්. ඒකෙ එක පැත්තක, ගෙවල්වල සාලෙ තියෙන ජාතියෙ පුටු පෙළක්; අනික් පැත්තෙ දිග කෑම මේසයක්; සාත්තු කරන්ඩ හිතට අර ගත්තු සේවකයෙක්. ඕකෙ තියාගෙන හැබෑට ඒ ගොල්ලො මොනවා කනවද මන්දා...

හැබැයි පිටරට ඉඳලා ආව ගමන් කට්ටිය, එහෙම නැත්නම් පිට පළාතක රස්සාව කරන ගමන් හදිසියෙ අමාත්‍යාංශෙට ආපු අය එහෙමනම් මේකට එනවා.

මේ එහෙම කෙනෙක්ද? ඒ වගේ.
හැසිරීමෙ හැටියට.
මනුස්සයා කාලා ඉවර වෙලා, වතුර බීලා, සාක්කුවෙන් ලේන්සුවක් අරගෙන පරිස්සමට කට වටේ මාත්තු කරනවා.
නෑ මං අහන්නෙ, දෙවියන් වහන්සෙ, උන්වහන්සෙගෙ කරුණා මහිමයට පින් සිද්ද වෙන්ඩ, අපිට දිවක් දීලා තියෙන්නෙ අහවල් එකටද?

කොහොම හරි, එදායින් ඒක ඉවර.......
වුණේ නෑ.

ඊට පස්සෙ ආයෙ ආයෙමත් මට ආපන ශාලාවෙදි ඔහුව හමු වුණා. හැමදාම ඔහු බොහෝම හිතවත්කමින් නම කියලම කතා කරනවා. මම කකා ඉන්නවනම් ඇවිත්, බොහෝම නිහතමානීව, ළඟ පුටුවෙ වාඩි වෙලා ආ ගිය විස්තර කතා කරනවා: ඉතින් දැන් කොහෙද, කිම්ද ,මන්ද?
අර හුරුපුරුදු හිතවත් කටහඬින්.

ඇත්තමයි. ජීවිතේට කවුරුත් එච්චර හිතවත්කමින් මාව ආමන්ත්‍රණය කරලා නැහැ. හදවතින්ම එන පිරිසිදු හිතවත්කමක්.

මුල්ම දවසෙ අමතක බව කියලා, කවුද කියලත් අහගත්තනම් කෙළවරයි. දැන් අහන්නෙ කොහොමද?

ඉතින් මම දැන් හැමදාම ගරු රඟපෑම: එයා කතා බහ කරන ඌරුවට උචිත පරිදි, බොහොම විනීත අයුරින්, ඇඹරිලා, ලැජ්ජා වෙලා, සුවිනීත ලාලනී, කෝමළ මන්ද්‍ර ස්වරයෙන්....

දවසක්ද, දෙකක්ද? ඒ ආපන ශාලාවට ගියොත් මනුස්සයා එතන.
උදේද, දවල්ද, හවසද? මනුස්සයා එතන.

ඉංග්‍රීසියෙන් 'කරුමෙ' කියලා කියන්නෙ ඕකට තමයි. අර මුල්ම දවසෙ ඇත්ත පිළිගන්නට මැළි වුණු හින්දා දැන් හැමදාම අපහසුතාවයට ලක් වන්නට වෙලා.

ඉදින් දින, සති, මාස, අවුරුදු ගෙවීමෙන් ඉක්බිති මේ සතිය උදා විය.

ඊයෙ උදෙත් සුපුරුදු පරිදි රජ බොජුන් වැළඳීම පිණිස මම ආපන ශාලාවට ගියෙමි කියමුකො.
මනුස්සයා එතන.
ඉතින් කොහොමද, කිම්ද, මන්ද?
මම මේ දවස්වල අධ්‍යාපන කටයුත්තක්නෙ. බලනකොට මම මේ දවස්වල ඉන්න තැනට අල්ලපු වැටේ මනුස්සයා ඉන්නෙ. විශේෂ පරීක්ෂණ වගයක් කෙරෙන ඒකකයක්.
"ඔයාලට කලින් බැච් එකේ නේද පුෂ්පිකා හිටියෙ? එයාලා ආවා පරීක්ෂණ බලන්න. බලලා අත්සන් කරවගෙන ගියා. ඔයාලට එහෙම තියෙනවා නේද?"

මගෙ අධ්‍යාපනික උනන්දුව කෙසේද යත්, එහෙම එකක් බලලා අත්සන් කරව ගන්න තියෙන බවක් මම දැනං හිටියෙ නෑ. හොඳ වෙලාවට මේ රත්තරං මනුස්සයා හම්බුණේ.

දැන්නම් මට හොඳටම විශ්වාසයි මේ විශේෂඥ වෛද්‍යවරයෙක් බව. මොකද, අත්සන් කරව ගන්න තියෙන කතාවකුත් කිව්වනෙ. සාමාන්‍යයෙන් අපිට අත්සන් කරවගන්න තියෙන්නෙ විශේෂඥ වෛද්‍යවරුන් ලවා තමයි. (නැත්නම් ඉතින් අපිම ඕක අත්සන් කර ගන්නවනෙ.)
එහෙම බලද්දි මේ මනුස්සයා මොන තරම් නිහතමානීද?
චැහ්. එහෙම වෙලත් මට නම මතක නෑනෙ.

ඊයෙ දවල් මට පුෂ්පිකා හම්බුණා. මොකක්දෝ හේතුවකට හෝ අහේතුවකට, එයත් මතක් කළා ඔය කාරණාවම.
"ඔතන ඉන්න අතරෙ අහවල් තැනට ගිහින් පරීක්ෂණ බලලා අත්සන් කරව ගන්ඩ. අහවල් සර් ඉන්නෙ. හරි හොඳයි."
මමත් දැන් දන්නවා වගේ කතාව.
"අහවල් සර් කිව්වෙ, ටිකක් කළු, තැන්පත් පාට..."
"ඔව්, ඔව්, කොණ්ඩෙ ටිකක් පැහිලා... හරි හොඳයි."
"ආ, එයාව මං දන්නවනෙ. හරි හොඳයි තමයි. යන්ඩ ඕන."



ඉදින් තත්පර, විනාඩි, පැය ගත වීමෙන් ඉක්බිති අද උදා විය.

ඇයි අද උදා වුණේ? මම කොහොමත් කැමති නෑ එළි වෙනවට.
විශේෂයෙන් උදේට.
විශේෂයෙන් අද උදේට.

ආපන ශාලාවට ගිහින් පාං කාලක් උස්සගෙන මේසෙට වාඩි වුණහම, මෙන්න ටිකකින් දෙන්නෙක් ඇවිත් වාඩි වුණා.
ඔළුව උස්සලා බැලුවහම මෙන්න ඉන්නවා මූණ ඉස්සරහම.

මම දනිමි. දැන් මම දනිමි. මම සැක කළෙමි, මම දැන ගතිමි.
 
සුභ පැතීම්වලින් ඉක්බිති, ඔන්න මම පිළිවෙලකට කනවා.
ඒ දෙන්නා කතාව. පොතක් අරන් දෙන්න, මම අඳුනන අහිංසක විශේෂඥ වෛද්‍යවරයෙකුට. මමත් කතාවට සම්බන්ධ වුණා. 
දැන් ඉතින් මම හිත ඇතුළෙන් අවස්ථා සම්බන්ධය ගලපනවා: මම ඒ අංශයෙ වැඩ කරන දවස්වල, මෙයා එතන ඉන්න ඇති; ඊට පස්සෙ විභාග සමත් වෙලා යන්න ඇති; ඊට පස්සෙ මෙයත් විශේෂඥ වෛද්‍යවරයෙක් වෙලා මෙහාටම එන්න ඇති; මේ අයුරින් සංසාරේ ආයෙත් අපි හමු වෙන්න ඇති.....

දැන් ඉතින් බය වෙන්ඩ දෙයක් ඇතෑ. මෙච්චර කල් මේ වැදගත් මනුස්සයාට ආමන්ත්‍රණ පදයක් නැතුව අසරණ වෙලා හිටපු මම දැන් කට පුරා "සර්" කියලා කතාව. ඒ කාලෙ අය්යා කිව්වා වුණත් කමක් නැහැ.

මනුස්සයා කාලා නැගිට්ටා. සුපුරුදු පරිදි ලේන්සුව අරන් කට වටේ තෙත මාත්තු කරන ගමන්, අර පරීක්ෂණ බලන්නට එන එකත් මතක් කළා.
"මම හොඳ පරීක්ෂණයක් කෙරෙන වෙලාවට, ඔයාගෙ අංශයට ඇමතුමක් දෙන්නම්." ඔහු කිව්වා. "නැත්නම් නිකම් එතන හැම එකම බලන්න තේරුමක් නැහැ."

"තැන්ක් යූ සර්." මම කිව්වා.

යන්නට හැරුණු ඔහු ආයෙමත් මගෙ දිහාවට හැරුණා.
"මොකක්ද කිව්වෙ?"
මම: .....
"මට මොකක් කියලද කතා කරේ ඔයා?"
මම: ඇහෙන නෑහෙන ස්වරයෙන්....

"ඔයා වෙන කා එක්ක හරි මාව පටලවගෙන."

දෙය්යෝ සාක්කි!


"මට ඉස්සෙල්ලත් ඇහුණා එහෙම කියනවා වගේ. මං ඒත් කල්පනා කළා වැරදිලා ඇහුණා කියලා..." ඔහු කියාගෙන කියාගෙන යනවා.

"නෑ නෑ නෑ... ඔයා කා එක්ක හරි මාව පටලවගෙන.." කවදාවත් නැති තරම් දැඩි ස්වරයකින් කියමින් ඔහු ආපහු හිඳ ගත්තා.

"ඔයා මං කවුරු කියලද හිතන් ඉන්නෙ??"

බටහිර ආරාම

අනුරාධපුරය.

හිතේ හැටියට අනුරාධපුරේ විඳින්නටනම්, සමාන හිතක් ඇති කෙනෙක් එක්කම යන්නට ඕන. සමාන හිතක් ඇති කෙනා තමන්ට වඩා ටිකක් උනන්දුවක් ඇති කෙනෙක්නම්, තමන් නොදන්නා අලුත් තොරතුරුත් හොයාගෙන එයි, 'හැමෝම දන්නා ' අනුරාධපුරය ගැන.

බටහිර ආරාමයන් ගැන මම දැන ගත්තෙ අන්තිමට අනුරාධපුර ගිය ගමනෙදි. වට වන්දනා පාර දිගේ යනවිට හමුවන ප්‍රතිසංස්කරණය නොකළ, වනයෙන් වැසුණු පුරාණ ගොඩ නැගිලි සමූහයක් මීට අයත්.

මේවා තියෙන්නෙ පැරණි අනුරාධපුර නගරයට බටහිර දෙසින්. එවක නගරයේ වඩාත්ම අයෝග්‍ය පෙදෙස ලෙස සැළකුණේ මේ බටහිර පෙදෙස. මන්ද, සොහොන් බිම් පිහිටියේද, මළමිණී සම්බන්ධ කටයුතුත් පවිත්‍රතා කටයුතුත් පාරම්පරික රැකියා ලෙස උරුම කරගත් කුල හීනයන් ජීවත් වූයේද මේ බටහිර පෙදෙසේ නිසා.

අනුරාධපුරයෙ ඇති සුවිසල්, අලංකාර ගොඩ නැගිලි දිහා බැලූවිට පෙනෙන වැදගත් කරුණක් තමයි, බුදු දහමට එහි හිමි වී ඇති ඉහළ ස්ථානය. කලාත්මක ගුණයෙන් අනූන කැටයමින් පිරි, වඩාත්ම දිගු කලක් රැකෙන සේ ඉදි වූ ගොඩනැගිලිවලින් අති මහත් බහුතරය ශාසනයට අයත් ඒවා.

එහෙමනම් කවුද අර බටහිර පැත්තෙ, සොහොන්පළවල ආරාම හැදුවෙ?

අපේ අප්පච්චිගෙන් ඇහුවනම් කියයි චේ ගුවේරා කාරයො කියලා.

යස ඉසුරු අත හැර මගට බැස සත්‍යය සොයාගත් බුදු රජාණන් වහන්සේගේ ධර්මයට, අර මහා සම්ප්‍රදායය පටහැණි බැව් සිතූ භික්ෂූන් පිරිසක් බිහිව සිටියා අටවන ශතවර්ෂය වනවිට. ඔවුන් තපෝවන ආශ්‍රිතව භාවනාවෙන් දිවි ගෙවූ භික්ෂු පරම්පරාවටම අයත් අය. මේ බටහිර ආරාම, නගර ආශ්‍රිතව විසූ එවන් භික්ෂූන් වෙනුවෙන් ගොඩ නැගුණු ඒවා.

යමකට අප එරෙහි වන්නේද, ඊට ප්‍රතික්‍රියාවක් ලෙස, අර දෙයට අදාල සියලුම අංගයන්ගේ හාත්පසින්ම විරුද්ධ අංශය වැළඳ ගැනීම මිනිස් ගතියක්. නමුත් හැමවිටම ඒක අන්තවාදී වීමක් නොවෙයි; බටහිර ආරාමත් එහෙමයි. ඔවුන් බුදු හිමියන් වදාළ පරිදි වඩාත් සරල, සැහැල්ලු දිවිපෙවෙතකට පෙලඹුණු අය.

ඔවුන්ගෙ ආරාම තනා ගත්තෙ බොහෝකොටම කළු ගල් මත. ඒ වටා උස් තාප්ප ඉදි කොට බාහිර සමාජයෙන් වෙන් කොට තිබුණා. (මේ ලක්ෂණය ඇත්තෙ නගර ආශ්‍රිතව ඉදි කළ ආරාමයන්හි.) ඇතුළත ගොඩ නැගිල්ල බොහෝ විට ප්‍රධාන කොටස් දෙකකට බෙදා, ඒවා යා කෙරෙන පාළමක් සකසා තිබෙනවා. කුළුණු ආදිය බෙහෙවින්ම සුමට හතරැස් බවකින් යුක්තයි. ආරාමය ආශ්‍රිතවම ජල පොකුණක්ද වෙනවා. සමහරවිට කළු ගල මත ගොඩනැගිල්ල ඉදි කිරීම ජලය රැඳවීමට පහසු වෙන්නට ඇති. ප්‍රධාන දොරටුව, දෙපස පිහිටි කුළුණු දෙකකින් සහ ඒ දෙක යා කෙරෙන ගල් තලයකින් සමන්විතයි.

නමුත් ඔවුන්ගෙ විශේෂම ලක්ෂණය වැසිකිළි.

මුළු ආරාමයම අලංකරණයෙන් තොරව නිමවා ඇති මුත් වැසිකිළි ගල් අතිශය මනහර කැටයම්වලින් සරසා තියෙනවා. යොදාගෙන ඇති මෝස්තරත්, අර මහා සම්ප්‍රදායයෙ ආරාමවල විශේෂිත ස්ථාන අලංකාර කිරීමට යොදන ඒවා.

හරියට, "තොප ඔච්චර වැදගත් කොට සළකන පුහු අලංකාරයට, මෙන්න අපි දෙන තැන!" කියන්නට වගෙයි.

 

මේ භික්ෂූන් වහන්සේලා සොහොනෙන් ලබා ගත් වස්ත්‍ර සෝදා, පඬු පොවා සකස් කොට ගත් සිවුරු පෙරවූ බවත්, රළු අහර වළඳමින්, භාවනානුයෝගීව විසූ බවත් සඳහන්.

ඔවුන් ගත් මාර්ගය අනුමත කළ, ඔවුනට අනුග්‍රහය දැක්වූ පිරිස්ද රටේ ඇති තරම් හිටියා. ඒ වගේම, රජයට විරුද්ධ පිරිස් ආරක්ෂාව පතා දුවගෙන එන තැනක් බවටත් මේ ආරාම පත් වුණා.

එහෙම අභය පිණිස බටහිර ආරාමවල පිළිසරණ පැතූ රාජ ද්‍රෝහීන් කිහිපදෙනෙක් පසුපස එළවා ආ රජයේ මැර පිරිසක්, (ඔව්, ඔව්, අපි ඒ කාලෙත් එහෙමයි.) ආරාම තුළට කඩා වැදී ඔවුන්ව බෙලි කපා ඝාතනය කළා. ඊට විරුද්ධත්වය පානු වස්, තපෝවන සම්ප්‍රදායයේ භික්ෂූන් අනුරාධපුර අතහැර රුහුණට සංක්‍රමණය කළා.

මින් ඇති වුණු මහජන උද්ඝෝෂණය හා යුද හමුදා විරෝධය කෙතෙක්ද යත්,
සියලුම සම්ප්‍රදායයන්ට අයත් භික්ෂූන් වහන්සේලාගේ අවවාදය පරිදි, මහ රජුගේ නියෝජිතයින් රුහුණට ගොස්, අර භික්ෂූන් වහන්සේලා හමු වී, සාකච්ඡා කොට, සමාව භාජනයකට දැමීමෙන් තමයි ගැටළුව නිරාකරණය කරගන්නට ලැබී ඇත්තෙ.

ඒ වුණත් බටහිර ආරාමයන්ට තවමත් තියෙන්නෙ කුඩම්මාගෙ සැළකිලි. වනයෙහි ගිලී ඇති මේ ආරාමවලින් යම් තරමට හෝ පාදාගෙන ඇත්තෙ එක් ආරාමයක් පමණයි. හුදෙකලා තැනක, නිදහසේ පිහිටි මෙහි පැමිණෙන බෞද්ධයන් බී ඉවත ලෑ මත් පැන් බෝතල් හා සිගරට් පැකට්ටු ආරාම භූමියේ පිරිලා. අප යන විටත් එහි ඇති පොකුණේ ගැමි කාන්තාවන් දෙදෙනෙක් රෙදි සෝදනවා. 

නිස්කලංක ආරාම භූමිය පුරාවට ගලේ වදින රෙදිවලින් නැගෙන හඬ දෝංකාර දෙනවා.

කුටුම්භය

"අක්කා.."
 
සරත් ශබ්ද නැගෙන සේ පා පිස දමමින් තමන් ආ බව හැඟවීය. සාලය කෙළවර වූ කෑම මේසය ළඟ වාඩි වී සිටි සංජීව පත්තර පිටුව මඳක් මෑත් කර  " ආ, මල්ලි. අක්කා කුස්සියෙ." කියා නැවත පත්තර අතර ගිලිණි.
 
"අක්කා.." කුස්සිය දෙසට පිය මනිමින් සරත් නැවතත් ඇමතීය. ඉන්දුට ඔහුගේ හඬ ඇසුණමුත් ඕ සොහොයුරා තමන් ළඟට එනතුරු සිටියාය.

"මල්ලි. වැඩ ඉවරයක් නෑ."

සරත් කුස්සියේ උළුවස්සට හේත්තු වී සොයුරිය දෙස මොහොතක් බලා සිටියේය. ඔහුට වඩා වසර හතරකින් වැඩිමහළු ඉන්දුට උරටත් උඩින් ගේදොර වැඩ කටයුතු තිබුණේ සරත්ට යන්තමින් මතක ඇති කාලයේ පටන්මය. ඉන්දුගේ ඉල්ලීමක් නැතිවම ඔහු සේදූ භාජන ගෙන ගොස් රාක්කයේ තැන්පත් කළේ කුඩා කල පුරුද්දෙනි. සොහොයුරාත් සොහොයුරියත් නිශ්ශබ්දව තම තමන්ගේ කාර්යයේ නියැළුණහ.

"යං මල්ලි සාලෙට. මං වතුර එකක් ලිපේ තියලම එන්නං." ඉන්දු කීවේ අන්තිම භාජනය වතුරට අල්ලන අතරතුරය.
"තේනං ඕන නෑ අක්කා."
තමන්ගේම ගැටළුවල පැටළී සිටි ඉන්දු සරත්ගේ ස්වරයේ වූ ශෝකාකූල බව හැඳින්නේ දැන්ය.
"දැං කොහොමත් තේ වෙලාවනෙ. යංකො පොඩ්ඩක් වාඩි වෙන්ඩ. මටත් ඉන්ඩ බැරුව කකුල් කැක්කුමයි උදේ ඉඳන් වැඩ කරලා."
"පුතාලා ගෙදර නැද්ද අක්කා?" සරත් ඇසුවේ සාලයට යමිනි.
"ඔහෙ ඇති මොකකට හරි නියෝගෙන. මං විතරනෙ මේ ගෙදර වැඩකාරි." ඉන්දු මිටි තැනින් ගලා යන ලෙස වක්කඩය හැරියාය.  

අගක් මුලක් නැති කතාවක්

තිස් පස් හැවිරිදි දම්මි මළාණික මුහුණින් යුතුව බලා සිටිනුයේ හෙදිය රුධිර කාන්දුකරන යන්ත්‍රයට සම්බන්ධ කරන අයුරුය. අනතුරුව ඇය නෙත් පියා ගනී. ඇගේ මුහුණේ ඇති ප්ලාස්ටර් ලකුණු ඇය ශ්වසන යන්ත්‍රයකට සම්බන්ධ කොට දින ගණනාවක් සිටි බව පෙන්වයි.
"බබා හම්බෙන්න ගිහින් ගර්භාෂය පුපුරලා. කොලොස්ටොමි එකකුත් දාලා ඉන්නෙ." හෙදිය බඩවැල පිටතට විවර කෙරෙන සිදුර පෙන්වමින් පැහැදිලි කරයි.
නෙත් විවර කර බලන දම්මි නැවත පියා ගනී.

මල්ලකුත් රැගෙන පැමිණෙන මැදිවියේ පසුවන අබේ යාබද අසුනේ හිඳගනී.
"පුටුව කමක් නැද්ද?" හෙදිය විමසයි. බොහෝ රෝගීහු රුධිරය පෙරෙන පැය තුන හෝ හතර ඇඳකට වී පෙරවාගෙන සිටිති.
"කමක් නෑ. මගෙ වැඩේ කරගන්ඩනෙ ඕන."

"මෙයා පොළොන්නරුවෙ." හෙදිය කියයි. රෝගීහුද කාර්ය මඬුල්ලද එකිනෙකා හොඳින් හඳුනති. රෝගීහුද කාර්ය මඬුල්ල තරම්ම රෝහල් උපකරණ හඳුනති.
"මේක කෑ ගහයිද දන්නෙ නෑ." අබේ  උපකරණය දක්වයි. "ගිය පාර එක දිගට කෑ ගැහුවා. අරකනම් එහෙම නෑ. දෙපාරයි කෑ ගැහුවෙ."
"එතනට යනවද?" හෙදිය විමසයි. අනතුරුව විහිළු කරයි. "මැෂින් එක නෙවෙයි ඔයාගෙ ප්‍රශ්නෙ. හොඳට ලේ එන්නෙ නෑ."
අබේ සිනාසෙයි. 
"හොඳම එක අර එහා කෙළවරේ 13 පුටුව. කිසි ලෙඩක් නෑ. මම හැමදාම යන්නෙ ඒකට. ඒක නැති දවසට තමයි මේ අනික් ඒවට එන්නෙ."
"දැන් කී සැරයක් ආවද?"
"ම්ම්ම්, 14-15 සැරයක් විතර."
නිතර හදිසියේ රෝගී වන ඔහු ඉදිරි දින කිහිපය තුළ සෑම දින තුනකටම වරක් රුධිර පෙරීමට බඳුන් විය යුතුය. ඒ සඳහා ඔහු පොළොන්නරුවේ සිට තනිවම පැමිණෙයි.
"වකුගඩුවක් හම්බුණාද?" හෙදිය විමසයි.
"අර පොරොන්දු වුණු එක්කෙනා පැනලා ගියානෙ සල්ලිත් අරන්." අබේ කියයි.
"ඇයි ඉතින් ඔයා කලින් සල්ලි දුන්නෙ?" හෙදිය විමසයි.
වකුගඩුවක් දෙන බවට පොරොන්දු වූ මැදිරිගිරියේ මිනිසෙකු ඔහුගේ සියළුම පරීක්ෂාවන්ද අබේගේ වියදමින් කරගෙන, තවත් නොයෙක් අතමාරු ලෙසින් රුපියල් 35000ක්ද ගෙන මගහැර ගොසිනි. වකුගඩු බද්ධය සඳහා රෝහල අවට පදිංචිය පහසු හෙයින් අබේ මාස කිහිපයක්ම රුපියල් 15000ක් බැගින් ගෙවමින් කාමරයක්ද ගෙන ඇත. ඔහු එහි පදිංචිව නොසිටියි- බද්ධය කෙරුණොත් නැවතීම සඳහා වෙන් කරවාගෙන පමණකි. දින තුනකට වරක් රෝහලට පැමිණිය යුතුව තිබියදීත් එහි නතර නොවන්නේ,  වකුගඩුවක් දීමට දෙවනුව පොරොන්දු වූ  පුද්ගලයාත් පැන යනු වළකනු පිණිසත්, පරීක්ෂණවලට බඳුන් කරවනු පිණිසත් ඔහු පොළොන්නරුවේ සිටිය යුතු හෙයිනි. විවාහ වූ සොයුරු සොයුරියන්ගේ පවුල් ආරාවුල් ඇති වීම වළකනු පිණිස ඔහු පවුලෙන් උදව් නොඉල්ලයි.

"මොකද මේ හැමදාම පරක්කු වෙලා එන්නෙ?" උදෑසන නියමිත වේලාවට නොපැමිණි රෝගියකුගෙන් වෛද්‍යවරයා විමසයි. වේලාවන් වෙන් කරනුයේ අසීරුවෙනි. කිසිවෙකු හදිසියේ නොපැමිණියහොත් වෙන කෙනෙකුට හෝ ප්‍රතිකාර ගැනීමට තිබූ අවස්ථාව මගහැරේ.
දින තුනකට වරක්වත් ප්‍රතිකාර ගත යුතු ඔහුට වෙනත් දිනයක් ලබාදීමට වෛද්‍යවරයා පොත පෙරළා බලයි.
"හෙටනම් එපා සර්." රෝගියා ඇඹරෙයි. "හෙට අපි පුංචි දඹදිව යන්ඩ ඉන්නෙ."
"කොහෙ?"
"පුංචි දඹදිව. මේ රත්නපුර පැත්තෙ."
"මේක කරන්ඩ බෑනෙ. අනිද්දා වෙනකොට.."
"අනිද්දත් බෑ සර්. සෙනසුරාදා දෙන්ඩ."
"සෙනසුරාදා?? එතකොට දවස් දහයක් විතර ගිහින්. දඹදිව නෙවෙයි, මැරිලා ඉඳී. අර එක්කෙනෙක් ඔහොම දඹුළු ගිහින් බඩේ අමාරුවක් හදාගෙන මැරුණා."
රෝගියා ලැජ්ජාශීලීව සිනාසෙයි. මරණයට ඔහුගේ ජීවිතයේ ලොකු තේරුමක් නැත.
"ඔන්න ඕක අතෑරලා මේක කරගන්ඩ. අපේද පණ, ඔයාගෙද?"
"මටනම් යන්ඩ වුවමනාවක් නෑ සර්. මේ ගෙදර අයව එක්ක යන්ඩ ඕන හින්දා..."
 "හා හා යන්ඩ. දඹදිවත් යන්ඩ, කතරගමත් යන්ඩ, සමන් දේවාලෙත් යන්ඩ."
"සෙනසුරාදා අනිවාර්යෙන් එන්නම් සර්."

මා බාල කාලේ

ලෝකෙ පටං ගත්තු දවස්වල මෙච්චර රවුම් නෑ; හුඟක් පැතළියි. ටිකක් හතරැස් ගතියකුත් තිබුණා. විශේෂයෙන් මුළුවලට වෙන්ඩ.

ඒ කාලෙ අපේ මල්ලි දණ ගාන අතරෙ, අහු වෙන දෙයක් අල්ලගෙන හිට ගන්ඩ දඟලන වයස. දවසක් මට හිතුණා ලෝකෙ කෙළවරට යනකම් යන්ඩ. මොකද, ලෝකෙ මුළුවල වැදිලා මල්ලිගෙ ඔළුව තුවාල වෙන්ඩ පුළුවන් හින්දා, ඒ මුළුවල කඩදාසි ගුලි කරලා අලවන්ඩ. නිතරම සූදානමෙන් සිටීම බාලදක්ෂිකා ගුණයක්නෙ.

ඉතින් අම්මලගෙං ඇහුවොත් ඕකට එපා කියන හින්දා, මම අවසර ගත්තෙ අල්ලපු ගෙදර ඇන්ටිලාගෙන්. ඒගොල්ලො අපේ අම්මලත් එක්ක තරහ හින්දා ටක් ගාලා අවසර දුන්නා. ඒ විතරක් නෙවෙයි, මගට කන්ඩ බත් මුලකුත්, අග්ගලා පොට්ටනියකුත් බැඳලා දුන්නා.

මගේ නිල් පාට බෑග් එක කට්ටිය දැකලා ඇතිනෙ? අර අපේ මල්ලි පළවෙනි පඩියෙන් මට ගෙනත් දුන්නු එක? ඕක තමයි අරන් ගියෙ. මොකද, ඒකෙ ඉඩත් තියෙනවා; එල්ලන් යන්ඩ ලේසියි. අනික මගෙ යාළුවො කියනවා වගේ ඒකට විශේෂ හැකියාවක් තියෙනවා කෙනෙක්ගෙ සිහි නැති කරන්ඩ. ආරක්ෂාවට හොඳයි.

ඉතින් මම හුඟක් දුර පයින් ගිහිං ඊට පස්සෙ කෝච්චියෙත් ටිකක් දුර ගියා. ලෝකෙ කෙළවරට යනකොට, කෝච්චියකට එක දිගට යන්ඩ තරමට ඉඩ මදි හින්දා, මැදිරි වෙන් කරලා, එක් එක් මැදිරිය බස් එකක් බවට පත් කරලා තමයි යවන්නෙ.

කොහොම හරි මුල්ලටම ගියා කියමුකො. මම දැන් ලෝකෙ අයිනෙ ඉඳගෙන, ගෙදරින් අරන් ගිය කඩදාසි ටික පොඟවලා පල්පයක් සකසගෙන, ගුලි හදනවා.

ඔය අතරෙ ටිකක් වයසක මහත්තයෙක් මොන මොනවද විද්‍යාත්මක උපකරණ ටිකකුත් අරන් ඇවිත්, ලෝකෙ මුල්ලෙම හයි කරගෙන, මොකක්දෝ පරීක්ෂණයක්. මමත් බැලුවා මොකද කියලා. බලනකොට පුරා හඳ පායලා.

ඒ කාලෙ හඳ පෘථිවියෙන් බිඳිලා ගිය ගමන්නෙ. ඉතින් පොළොවට හුඟක් ළඟයි. හඳේ හාවව දැන් ඔය පොඩියට පේන්නෙ ඈත හින්දනෙ. නමුත් ඌ ඇත්තටම හුඟක් විසාලයි. ඔය කාලෙ වෙනකොට ඩයිනොසෝර්ලා හිටියෙත් නැති හින්දා, හඳ හාවා තමයි අපි දැකලා තිබුණු ලොකුම සතා. අපි දන්නෑ හාවෙක් කියලා. අපි කිව්වෙ හායිනෝසෝරස් කියලා. ඩයිනොසෝර්ලා වගේ සද්ද වෙන හින්දා ඉතින් හාවටත් මිනිස්සු බයයි. ඒකයි එහෙම නම දැම්මෙ.

අර ඇවිත් හිටිය මහත්තයා හායිනෝසෝරස්ගෙ චලනය අධ්‍යයනය කරන විද්‍යාඥයෙක්. මනුස්සයා දාඩිය පෙරාගෙන වැඩ. හඳ දිහා බලනවා; ගණන් හදනවා; ආයෙත් හඳ දිහා බලනවා; ආයෙත් ගණන් හදනවා. ඔහොම ගණන් හද හද ඉඳලා එක පාරටම මනුස්සයා උඩ පැන්නා. උඩ පැනලා කෙළින්ම ඇවිත් වැටුණෙ මගෙ කඩදාසි පල්ප ගොඩට.

මිනිහට ඒ ගානකුත් නෑ. මිනිහට හරි සතුටුයි වගේ. හිනා වෙවී මොකක්ද මතක් කරනවා.
"ළමයො, මොකක්ද අර වචනෙ?"
"මොන වචනෙද?" මම ඇහුවා.
"ඇයි ළමයො අර වචනෙ? අර ආකිමිඩිස් කිව්ව එක?"
"යුරේකද?" මම සැකේට වගේ ඇහුවා.
"අන්න හරි! යුරේකා තමයි."
"අංකල්." මම ඉතින් ඕනෙම නොදන්නා මනුස්සයෙක්ට ලංකාවෙ අපි කියන ආමන්ත්‍රණ පදයෙන් එයාට කතා කරා. "අංකල් මොනවද හොයා ගත්තෙ? ආකිමිඩිස් නියමෙද? බොයිල් නියමෙද? නිව්ටන් නියමෙද? අනේ කියන්ඩකො."
"ඊට වඩා වැදගත් දෙයක් ළමයො." විද්‍යාඥයා කියනවා. "මම හොයා ගත්තා අර හායිනෝසෝරස්ගෙ චලිතය අනුව, ඔය නියමවලට වඩා බොහොම වැදගත් දෙයක්."
"මොකක්ද?" මම ඇහුවා.
"හාවො ටික ටික ලොකු වෙනකොට උන් උඩ පනින තරම වැඩියි කියලා ඔය ළමයා දන්නවනෙ."
මම ඒක දැනං හිටියෙ නෑ. මොකද, ඩයිනෝසෝර්ලත් නැති එකේ ඒ කාලෙ ලෝකෙ මොන හාවොද?
"එහෙම තමයි." විද්‍යාඥයා කිව්වා. "හායිනෝසෝරසුත් ඇත්තටම හාවෙක්. ඉතින් ඌ දැන් උඩ පනින තරම බලලා මම ගණන් වගයක් හැදුවා."
"ඉතින්?"
" ඒ අනුව, තව හරියටම දවස් පහළොවකින් ඔය හායිනෝසෝරස් හඳේ මුළු උසම පනිනවා."
"ඉතින්?"
"ඉචිං ඉචිං නෙවෙයි." ඔන්න විද්‍යාඥයාට තරහ ගිහින්. "තේරෙන්නෙ නැද්ද එතකොට වෙන දේ?"
"නෑ."
"ඇයි මෝඩයො, එතකොට හඳේ වායුගෝලයෙ සීමාව එක්ක ගැටිලා මහා පිපිරුමක් ඇති වෙනවා. ඇයි අහලා නැද්ද අභ්‍යවකාශ යානා පොළොවෙන් පිට වෙනකොටත් එහෙම වෙනවා? එක පාරටම ගිනි අරගෙන කඩා වැටෙන්නෙ හිටි ගමන්?"
එහෙම දෙයක්නම් මටත් ලාවට වගේ මතකයි.
"ඉතින්?"
"ඉතින් එහෙම පිපිරුණාම විශාල තාපයක් පිට වෙනවා."
"ඉතින්?"
"දැන් හඳ තියෙන්නෙ පොළොවට හුඟක් කිට්ටුවෙන් නිසා, ඒ තාපය පොළොවටත් තදින් දැනෙනවා."
"ෂා, එතකොට බඩ ඉරිඟු යායවල් පිටින් පොප් කෝන් වෙයි නේද?" මම සන්තෝසෙන් ඇහුවා.
"මගුලක් කතා කරනවා." විද්‍යාඥයා තරහෙන් කිව්වා.
"එහෙනම්?"
"ළමයෝ ඒක විශාල තාපයක්. ඒ තාපයට මුළු ලෝකෙම විනාශ වෙනවා! අළු ටිකක්වත් ඉතුරු වෙන්නෙ නෑ."
"මළා!" මට කියවුණා.
"එහෙම කියන්ඩ එපා." විද්‍යාඥයා සන්තෝසෙන් කියනවා. "මම දැන්මම ඇමරිකාවට ගිහින්  කියනවා මේ ගැන. හරියටම තව දවස් පහළොවකින් ලෝක විනාශය වුණාට පස්සෙ, ඒක මුළින්ම හෙළි කළ විද්‍යාඥයා හැටියට මම ලෝක ප්‍රසිද්ධ වෙනවා."

ඇත්ත තමයි. මටත් හිතුණා. ඒ හින්දා මම ඒ වෙනකොට පොඟවලා නොතිබුණු කඩදාසියක විද්‍යාඥයාගෙ අත්සනකුත් ගත්තා සමරුවක් විදිහට. එතකොට ලෝක විනාසෙ වුණාට පස්සෙ මට ඉස්කෝලෙ ගිහින් යාළුවන්ට පෙන්නන්ඩ පුළුවන්නෙ.

ඊට පස්සෙ ඉතින් මම හැරිලා ගෙදර ආවා. මොකද, දවස් පහළොවකින් ලෝක විනාශය වෙනවනම්, අපේ මල්ලිට ලෝකෙ කෙළවරට යනකම් දණ ගාන්ඩ කාලයක් නෑනෙ.

ඇවිත් හිටියා, හිටියා, හිටියා.
දවස් ගියා.
පහළොස්වෙනි දවසත් ආවා.
අපි බලාගෙන හිටියා ලෝක විනාශය වෙනකම්.
ඒත්...
ඒත්...


මුකුත් වුණේ නෑ.

බලනකොට, එදා අමාවක.
හඳ නෑ.
උඩ පනිනවා තියා හායිනෝසෝරස් පේන්ඩවත් නෑ.
හඳවත් හායිනෝසෝරස්වත් නැතුව මොන පිපිරිල්ලක්ද?

පව් අර අංකල්. මිනිහට කවදාවත් ලෝක ප්‍රසිද්ධ වෙන්ඩ බැරි වෙන්ඩ ඇති.

දානය

කවුදෝ ගේට්ටුවට තඩි බානු ඇසේ. මේ වේලාවට ගෙදරට එන්නට කිසිවෙකුත් නැත. රෝගී අත්තම්මා වකුටුව නිදයි.

මම හොරෙන් හොරෙන් එබෙමි. ගේට්ටුවට ඉහළින් බලා සිටින කාන්තාවට එවැනි හොරෙන් බැලිලි හුරු නිසාදෝ ඇය වහා මා දකියි.

"අනේ චූටි."

උසස් පෙළ ලියා කාලය කමින් සිටින මට මතක ඇති කාලයකට කවුරුත් 'චූටි' කියා ආමන්ත්‍රණය කර නැත. මගේ හද මෙළෙක් වෙයි. මම ගේට්ටුව දෙසට යමි.

"අනේ චූටි, මම කරදරේක වැටිලා. මට උදව්වක් කරන්ඩ."

කිළිටි සාරියක් පටළවාගෙන, දහදියෙන් පෙඟී සිටින කාන්තාව කෙට්ටු, කළුවට හුරු, මැදිවියේ සිටින්නියකි. පටියකින් බැඳි වැරහැළි කොණ්ඩය පිට දිගේ එල්ලෙයි. අතෙහි කුඩයකි. ඇය කරදරයක පැටළී ඇති බව මුහුණෙන්ම පෙනේ.

"මට බස් එකේදි නින්ද ගියා. ඇහැරෙනකොට පර්ස් එක නෑ; හොරකම් කරලා. අනේ චූටි, මට ගෙදර යන්ඩ බස් එකට රුපියල් දහයක් දෙන්ඩ."

පරිස්සමෙන් හිටු!

ඉතින්,
එපානම් මාව
නුඹේ දිවියට...


හිටුකො!

ඇස් ලොකු මීයෙක් වෙලා
නුඹේ වහළය දිගේ විත්
යට ලීය උඩ හිඳගෙන
විරිත්තන්නම් මම නුඹට.

එතකොට
කොස්සක් අතින් ගෙන
පන්නාවි නුඹ මාව.

සැඟව, පැන, පෙනී, නොපෙනී
කුටිය පුරාවට
ඔට්ටු සෙල්ලම් කරමු
අපි දෙදෙන.
නුඹට හති වැටුණු කල
හිඳගෙන යට ලීය මත
විරිත්තන්නම් නුඹට මම.

එතකොට
දැන් නුඹ අතින් නොකියවෙන
මගේ ගැන
නුඹ කියාවි කවුරුනුත් සමග
නොදැන ඒ මා බව.


හිටුකො!

නුඹ ආදරෙන් කියවන
පොත් ඉරා කැබලිකොට
නුඹේ නිල් පාට කමිසයේ
උණුසුමට
කූඩුවක් හදාගෙන
ගුලි වී නිදන්නම් මම.

මම දන්නවා

එතකොට
නුඹට අනුකම්පා හිතේවි
මා ගැන.

මට නිදන්නට ඉඩ හැර
පා තුඩින්, නිහඬව
අඩි තබා ඇවිදීවි නුඹ
සොරෙකු සේ
නුඹේම කුටිය තුළ.

පසුව
දැන් නුඹ අතින් නොකියවෙන
මගේ ගැන
නුඹ කියාවි කවුරුනුත් සමග
නොදැන ඒ මා බව.


හිටුකො!

මියැදෙන්ට කල ආ විට
නුඹට දුක නොහිතෙන්ට
ඈතකට ගොස් මැරෙන්නම් මම.

නොදැන මා මළ බව
නුඹ බලාවි යට ලීය දෙස.
නුඹ හොයාවි කාමරය පෙරළගෙන
මාව.
නුඹට හමු වේවි නුඹේ සීතල කමිසය.
පාළුවක් හිතේවි නුඹට
මා නැතිව.

එතකොට
දැන් නුඹ අතින් නොකියවෙන
මගේ ගැන
නුඹ කියාවි කවුරුනුත් සමග
නොදැන ඒ මා බව.

හිටුකො...

වැරදි ගෑණිව
තරහ කර ගත්තෙ නුඹ.

නිර්මලා

තිස් වසරක යුද්ධය නිමා වීම නිසා බලාපොරොත්තු කඩවූයේ කාගේද?
ත්‍රස්ත ඒජන්තයින්ගේ...
යුද අවි ව්‍යාපාරිකයන්ගේ...
යුද්ධය විකුණාගෙන කෑ දේශපාලකයන්ගේ...
ඇයි, රාජ්‍ය නොවන සංවිධානවල?
.....
ඔබ කියනු ඇත.

**************

ඇනට්

"මචං ගෝපාල්." රංජිත් කණ සාක්කුවේ දමාගෙන ප්‍රශ්න කරයි. "උඹේ නම මොකක්ද?"
මත්පැන් නොබොන ගෝපාල් අමුත්තක් නැතිව පිළිතුරු දෙයි. "මචං මම ගෝපාල්."
"ගෝපාල්! උඹ දන්නවද ගෝපාල් කියන්නෙ මොකාටද කියලා?"
"මට මචං."
"මැට්ටා! ගෝපාල් කියන්නෙ යකෝ, හරක් බලන එකාට. තෝ ගෝපාල්නං හරක් බලන්ඩ ඕන. තෝ මොකද මෙහෙ කරන්නෙ?"
"මං උඹව බලනවා මචං."
නේවාසිකාගාරය දෙදරමින් සිනා හඬ පැතිරෙයි.

රංජිත් නොසැළෙයි.
"හරි. මං හරකා! එහෙනං උඹ වැඳපං මට. උඹලා වඳිනවනෙ හරක්ට? වැඳපං මට."
"හරකට පූජා කරන දවස් වෙනම තියෙනවා මචං.." ගෝපාල් ප්‍රවේශමෙන් පිළිතුරු දෙයි.

සෞඛ්‍ය කඳවුරු

සීමාවාසික පුහුණු කාලයෙ අපේ වාට්ටුවෙ විශේෂඥ වෛද්‍යවරිය හැම මසකටම වරක් මායිම් ගම්මානවල වෛද්‍ය සායන පැවැත්වීමට යනවා. මමත් ඒ කාලයෙ මේවට සහභාගි වුණා. ඒවට ගිහාම අපි වගේ හාල් කෑලිත් එක පාරටම විශේෂඥ වෛද්‍යවරු බවට පත් වෙනවා. මොකද, හැම දන්සැලකම දෙන්නෙ මහා නූඩ්ල්ස්, මහා බත්, මහා අයිස්ක්‍රීම් වගේ වෛද්‍ය සායනවලදි දෙන්නෙත් 'විශේෂඥ වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර' කියලා තමයි ප්‍රචාරය කරන්නෙ.

රතු ළමයා

"අර රතු ළමයා.." වරක් වාට්ටුවේ හිටි වැඩිහිටියෙක් ජයසිංහව හැඳින්වූයේ එහෙම.

ජයසිංහ කියන්නෙ මම සීමාවාසික පුහුණුව ලැබූ වාට්ටුවෙ හිටි සුළු සේවකයෙක්. වයස 20-22ක් විතර ඇති. උස, ලස්සන, සුදු කොල්ලා. වැඩට බොහොම දක්ෂයි; කම්මැළි නැහැ. රස්සාවක් කියල නෙවෙයි, සේවයක් කියලා හිතාගෙන වැඩ කළේ. හරිම හිතවත්. හොඳටම අබල දුබල කෙනෙකුට විශේෂ අවසරයකින් මිස ළඟ කාවවත් නවත්තගන්න බැහැ. වාට්ටුවේ වැඩිහිටි පිරිමි අය බහුතරයකට කාවවත් ඕනෙ වුනේ නෑ; ජයසිංහ ඔක්කොම හොයල බලල කළා. ආයෙ මුදලකට එහෙම නෙවෙයි.

වරක් අපිට හදිසි ඒකකයෙන් එව්වා වයසක රෝගියෙක්. මොළේ අඩපණ වීමකින් පසු එක්තැන් වෙලා ඉන්න ඔහුගෙ උඩු තල්ලෙ ගෙඩියක්. ඒක කම්පනය වෙනවා- රුධිර වාහිනීවල ගෙඩියක් වෙන්නැති, හදිසියෙ පුපුරන්න ඉඩ තියෙනවා, ප්‍රවේශමෙන් බලා ගන්න කියලා තමයි එව්වෙ.
වාට්ටුවට ඇවිත් වැඩි වෙලා යන්න ඉස්සර ගෙඩිය පිපිරුවා. පුපුරලා එළියට ආවෙ ලේ නෙවෙයි- පණුවො!

කළු පාට සොබාදහම

පිදුම: කුණාටුවට හසුව බිම වැටුණු තුරුණු පතට

නපුරු වෙසින් කළු කරගෙන
ගොරවා ලොව බය කරගෙන
අහස ඉරා කඩා හැලෙන
මහ වැස්සට

වියළුණු පත් බිම වැටුණට
දිරූ කඳන් බිම වැටුණට
නොසැලෙයි කිසිවෙක් කිසිවිට
විය යුත්තක් සේ

තුරුණු සුනිල පතක් වුණොත්
මහ රූස්ස ගසක් වුණොත්
දැරිය නොහැක දසුන වුවත්
හද රිදවයි

දුටුවත් සිත පිළි නොගන්න
එරෙහිව යන්නට වෙහෙසෙන
බැරි වුණු කල හද පෑරෙන
සොබා දහම

අප්පිය සම්පයෝග

අපි ත්‍රිකුණාමලය බලා යමින් සිටියෙමු. නන්දාමාලිනියගේ ගී තැටියක් වාදනය වෙමින් තිබිණ.
"ඔය සින්දුව මට පේන්ඩ බෑ." යම් කිසි ගීතයක් ඇරඹෙද්දීම මම පැවසුවෙමි. මට කොහොමත් බොහෝ දේවල් පේන්ඩ බැරිය.
"මමත් ඒකට කැමති නෑ." නිල්වලා පැවසුවාය.
"එහෙනං ඕක ඇරලා ඊලඟ එක අහමු." මගේ අත ගී තැටි යන්ත්‍රය වෙත ගියේය.
"නෑ, නෑ තියන්ඩ." නිල්වලා කීවාය. "ඕක ඔහෙ ගිහිං ඉවර වෙයිනෙ."
"නිකං අමාරුවෙං ඉන්ඩ ඕනෙ නෑනෙ. ඒක ඇරලා ඊලඟ එක අහමු."
"නෑ එපා. මම බබාලටත් එහෙම කරන්ඩ දෙන්නෙ නෑ. අකමැතිනම් සද්ද නැතුව ඉන්ඩ කියනවා ඒක ඉවර වෙනකම්. නහකුණු ගෑම තහනම්."
"ග්ර්ර්ර්ර්ර්."
"දෙයකට අකමැතියි කියලා චෝදනා කරන්ඩයි වෙනස් කරන්ඩයි දඟලනකොට අමාරුව වැඩියි."

සිත්ති නෝනා

සිත්ති නෝනා

බලාපන්
මොහොමඩ් ඇවිත්

පුත්තලමේ සිට
මග ගෙවාගෙන
අත් වැඩට නොගිහින් අද
නුඹ බැලීමට ඇවිත්

නුඹේ සිහිසුන් සිරුර
වැලඳගෙන, සිප දෙපා,
වියළි කෙහෙ කැරලි
පිරිමදියි සෙනෙහසින්

නුඹේ නෑසෙන කණට
කිට්ටු වී මුමුණයි
ගෙවුණු විසි වසර තුළ
කියා ගත නුහුණු දේ

නුඹේ දරු සයදෙනට
කන්ට දිය යුතු හෙයින්
නොහැක හෙට මෙහි එන්ට
නුඹ බලන විලසින්

යා යුතුය බොහෝ දුර

තනිව, දරුවන් පිණිස
ඒ නිසා යනු මිසෙක
නුඹව හැර යනු නොවේ

සිත්ති නෝනා
විවර කර දෑස
සමුදෙන් මොහොමඩ්ට
අවසාන වරට

සයවන දරුවා ලබා සති දෙකකින් හදිසියේ අසනීපව, පුත්තලමෙන් කොළඹට එවා, කොළඹින් අපට එවූ සිත්ති නෝනා.... උපන් දා සිට දුක් විඳි ඇගේ පෙණුම තිස් හතක් නොව පනස් හතක් මෙනි. ජීවිතයත් මරණයත් අතර දෝලනය වන ඈ බොහෝවිට ආපසු නිවෙසට නොයනු ඇත.
විසි වසරක් පුරා ඈ හා ජීවිතය බෙදාගත් මොහොමඩ්ගේ කඳුලින් අද ඇගේ සිරුර නෑවෙන්නට ඇති.
"මම හෙට වැඩට ගියොත් තමා කන්ඩ හම්බ වෙන්නෙ." දරුවා ලැබුණු පසු දින එකොළහක්ම රැකියාවට නොගොස් සිටි ඔහු අතේ සතයක්වත් ඉතිරි නැතිව ඇති. මග වියදම් සපයා ගැනීම තබා අලුත උපන් දරුවා ඇතුලුව දරු කැලකගේ කුසගිනි නිවන්නේ කොහොමද? සිත්ති නෝනා අසාධ්‍ය තත්වයෙන් සිටියදීත් ඔහුට මේසන් වැඩට අත් උදවු දීමට යාමට සිදුව ඇත්තේ ඒ නිසා. "මම හෙට ආවෙ නැතුවට කමක් නැද්ද?" ඔහු දොර ළඟ සිට ආයෙමත් ඇහුවා. "ළමයිනුත් හුඟක්නෙ. මම වැඩ කරොත් තමා කන්ඩ හම්බවෙන්නෙ....මම ආයෙ සැරයක් එයාව බලලා එන්ඩද?" සිත්ති නෝනාව තනිකර ආපසු යන මොහොමඩ්ගේ හදවත රිදුම් දෙන්නට ඇති.
ඒත්...... මෙතරම් ආදරය කරන මොහොමඩ්ව යළි දකින්නට නොලැබෙන බව නොදැනදෝ සිත්ති නෝනා තද නින්දක.

බේබද්දා

බේබද්දාගේ මරණය මා කම්පාවට පත් කරනු ඇතැයි මම කිසි කලෙකත් නොසිතුවෙමි. මා සිතූ දෙයක් ඉටුව ඇත්තේ කලාතුරකිනි.

********************************

බේබද්දා විවාහ වී සිටියේ සුදු නැන්දා සමගය. මුහුණට මාමා, අය්යා ආදී වශයෙන් ආමන්ත්‍රණය කළද, නැති තැන අප භාවිතා කළේ බේබද්දා, අරූ, අර යකා වැනි වදන්ය.

දිනූ පක්ෂයේ දේශපාලනඥයකු විසින් අපේ නිවෙස් අසළ තැබෑරුමක් විවෘත කරන ලදින්, බේබද්දා දිනපතා අපේ නිවසට යාම් ඊම් කරන්නට විය. අප්පච්චීට කලාවැව හිතවතෙකු විසින් දෙන ලද නාගවල්ලිය බුලත් වැලෙන් සුදු නැන්දාට බුලත් ගෙන යාම මේ ගමන්වල මුඛ්‍ය අරමුණ විය. නාග කන්‍යාවියන් සපන්නේ මේ බුලත්ම බවට ඒ හිතවතා පුන පුනා පැවසූයේ මහත් විශ්වාසයෙනි.  අපේ නිවසේ කිසිවෙක් පුරුද්දක් ලෙස බුලත් නොකෑ නිසා 'බුලත් වැල දවස ගානෙ හූරං යෑම' ගැන වාද කිරීමට සාධාරන හේතුවක් නොතිබිණි. 

විශ්‍රාමික රජයේ ලිපිකරුවකු වූ බේබද්දා සිය වෘත්තීය ගරුත්වය පසෙක ලා, මත්පැන් සඳහා වියදම් සපයා ගනුවස් කුලී වැඩ කළ හෙයින් අපේ නිවසේ ඇතැම් බර වැඩ ඔහු සවසට එනතුරු තබා ගැනිණි.  ඔහු පිට මිනිසුන්ගේ කුලී වැඩ කිරීම කිට්ටු ඥාතීනට රුචි නොවුණු නමුත් මේ පිළිබඳව සාකච්ඡා කිරීම ඵල විරහිතයයි සැළකුණේ "කොහොම හම්බ කළත් සල්ලි සල්ලිම" බව බේබද්දා ප්‍රකාශ කළ හෙයිනි.

සිල්

සිල් ගන්ඩ පන්සල්ම යන්ඩ ඕනයැ? අර දවසක් මහමෙවුනාවෙ හාමුදුරුකෙනෙකුත් කිව්වෙ කඩයක් කරන ගමන් හැමදාම අටසිල් ගත්ත කියල. ඉතිං මට මොකද බැරි ගෙදර ඉඳං සිල් ගන්ඩ? අද පොසොන් නිසා පන්සල්වල සෙනගත් ඇති. මේ වැස්සෙ ඕවගෙ ගිහිං තෙරපෙන්ඩ වුණහම නිකං හිත නරක් වෙනව.

අද සිල් ගන්නෙ ගෙදර ඉඳං.

ඉස්පිරිතාල කතා

ඉස්පිරිතාලෙ වැඩ කරන එක හරි ෂෝක් වැඩේ. කොච්චර වැඩ වැඩියි කියල නහකුණු ගෑවත්, නිදි මරන්න වෙනකොට කෙඳිරි ගෑවත්, දවස් දෙකක් ගෙදරට වෙලා ඉන්නකොට ආපහු වැඩට යන්න හදිස්සියි. ගෙදර ඇවිත් ආපහු ඉස්පිරිතාලෙට කතා කර කර ලෙඩ්ඩු ගැන හොයන පුරුද්ද නවත්තගන්න මට අවුරුදු ගානක් ගියා. යාළුවෙක් කතා කරත් අර ලෙඩා ගැන නැත්නම් මේ ලෙඩා ගැනම තමයි කියවන්නෙ- කාට හරි බැන්නත් ලෙඩෙක්ගෙ විස්තරයක් සම්බන්ධවම තමයි. රෑ මැද ඉස්පිරිතාලෙ කොරිඩෝරයක් දිගේ යනකොට හිතට දැනෙන සාමකාමී හැඟීම වෙන කොහෙදිවත් දැනෙන්නෙ නෑ. ඒ වගේම ඉස්පිරිතාලෙ සිද්ද වෙන හිනා යන වැඩත් කෙළවරක් නැහැ. පොඩි ප්‍රශ්නෙකට තියෙන්නෙ, ඒ දේවල් බොහොමයක් කිව්වට තේරුම් යන්නෙත්, හිනා යන්නෙත්, එතන වැඩ කරන අයට විතරක් වීම.

මම තුන්වන වසරෙ ඉද්දි කෑගල්ලෙ ඉස්පිරිතාලෙ මාස හතරක් හිටියා. එහෙ ඒ දවස්වල හිටිය කායික රෝග පිළිබඳ විශේෂඥ වෛද්‍යවරයා චන්ද්‍රසේකර මහතායි. ඔහුනම් ඇත්තටම හොඳ ගුරුවරයෙක්- අපි ඉගෙන ගත්තෙ නැතුවට. වැඩි උස මහතක් නැහැ; සුදුයි; උපැස් යුවලක් පළඳලා; බොහොම පිළිවෙලට පිරිසිදුවට ඇඳුම් පැළඳුම් කරලා; නැවතිල්ලෙ කතාබහ..

කොල්ලො බල්ලො

බූලා අණ්ඩක් එල්ලාගෙන කාලකණ්ණියෙකු සේ සිටී.

"අනේ පව්, මට හරියට දුක හිතුණ." මල්ලී කියයි. පිට බල්ලෙක් ගෙදරටම අවුත් බූලාට හපනවිට, රෑ පානේ දිවගොස් ඌව බේරාගෙන ඇත්තේ මල්ලීය.
"ඉස්සර අපිටත් ඔහොමයි. පිට පන්තිවල එවුං ඇවිත් ගහල යනව."
"නැහ්! ගොඩක් ගුටි කෑවද?"
"ගොඩක්මත් නෑ."
"කවුද? යාපලද?" යාපා මල්ලිට ඉහළ පන්තියේ සිටි කොල්ලෙකි. පසු කලෙක මල්ලී හා මිතුරු වූ ඔහු  අපේ නිවසට නිතර එන යන පුරුද්දක් විය. මල්ලිගේ මිතුරන් හා කාඩ් ගැසීමෙන් අපේ බොහෝ සන්ධ්‍යාවන් ගෙවිණි.
"උඹලගෙ පන්තියෙ බත්මුල් හොඳ කාගෙද දන්නවද?" දිනක් යාපා ඇසීය. ඊට පිළිතුරක් බලාපොරොත්තු නොවූ ඔහු දිගටම කියවාගෙන යන්නට විය.
"උඹලගෙ, ගුලියගෙ, එතකොට දසයගෙ..."
"අපෝ....උඹලගෙං තිබුණු වදයක්." මල්ලි කීවේය.
පන්තියට ඇවිත් ගහල යන කතාවත් සමග මට මේ බත් කතාවත් සිහි වෙයි.

ගොදුර

බණ්ඩා රාළහාමි වංගුවට ඉහළින් පඳුරු අතර සැඟව රැක සිටී. බෑවුම් මග ඔස්සේ පණ ඇද ඇද කන්ද නගින ලොරියක් හෝ බසයක් දකින ඔහුගේ සිත සතුටින් ඉල්පෙයි. වංගුවෙහි වාහන හතරක් වුවද එක පෙළට ගමන් කිරීමට තරම් ඉඩ තිබුණද එහි ද්විත්ව ඉරි ඇඳ ඇත. බණ්ඩා රාළහාමි බලා සිටින්නේ කවුරුන් හෝ වාහනයකට ඉස්සර කරනතුරුය. 
පලපුරුදු රියදුරෝ මේ අඩවියේ පොලිසියෙන් සිටින බව දන්නා නිසා ප්‍රවේශමෙන් යති. එවන් වාහන දෙස බලන බණ්ඩා රාළහාමි අවඥාවෙන් කෙළ ගසයි: 
"තුඃ, නොදකිං!"


සිකුරාදා රාත්‍රී සිට සෙනසුරාදා උදෑසන දක්වාත්, ඉරිදා රාත්‍රී සිට සඳුදා උදෑසන දක්වාත් රාජකාරි කිරීමට බණ්ඩා රාළහාමි ඉතා ප්‍රිය කරයි. දුර බැහැර නැවතී සේවය කරන හදිසිකාරයන් නිවෙස් බලා එන්නේ මේ වේලාවන්ටය. මේ මුරවලට රාජකාරි යෙදී ඇත්නම් බණ්ඩා රාළහාමිගේ මනෝභාවය සතිය පුරා ඉතා යහපත් මට්ටමක පවතියි. ඒ අනුව ඔහුගේ සේවාමුරය කුමක්ද යන වග අඹුදරුවන් පමණක් නොව, කඩ මණ්ඩියේ මුදලාලිලා පවා අනුමාන කරති.

වසර දහයකට මඳක් වැඩි සේවාකාලයකට හිමිකම් කියන බණ්ඩා රාළහාමි සිය පළපුරුද්දට සරිලන සේ හැකියාවන් දියුණු කරගත්තෙකි. වාහනයක් දකිනවිට එහි ගමන් ගන්නේ ප්‍රභූවරයෙක්ද, මධ්‍යම පන්තිකයෙක්ද යන්න ඕනෑම බූරුවෙකුට කිව හැක. නමුත් වාහනයෙන් බසින මිනිසා දෙස හෙළන එක බැල්මෙන් ඔහු කෙතරම් මුදලක් විසි කරයිද, දඩයක්ම ගෙවීමට තරම් දැඩි සිතක් ඇත්තෙක්ද, වැට උඩ සිටින්නෙක්ද, මෙලොව හසරක් නැත්තෙක්ද යන වග බණ්ඩා රාළහාමිට ඉලක්කෙට කිව හැක.

මෙලොව හසරක් නැති ජාතිය, එනම්, පගාව යන සංකල්පය අසා ඇතිමුත් එහි ප්‍රායෝගික භාවිතය නොදන්නා පිරිස, දකිනවිටම දඩ කොළයක් ලියා දීම ඇතැමෙකුගේ සිරිත වුවද, බණ්ඩා රාළහාමි එසේ නොවේ.

කොණ්ඩ සීයා

මහල් නිවාස.

එහෙම කිව්වට මම ඉන්නෙ බිම් මට්ටමේ. අවුරුදු ගාණකට කලින්නම් හිටියා ඉහළම තට්ටුවෙ. නමුත් මේ මහල් නිවාසවල ඊට වඩා වෙනසක් තියෙනවා. පොඩි කාලෙ අහල විතරක් තිබුණු වට්ටි අම්මලාව මම ඉස්සෙල්ලම දැක්කෙ මෙහෙදි. දැනුත් අන්න "කීරේඒඒඒඒඒඒයි" කිය කිය එක්කෙනෙක් යනවා. ඒ විතරක්යැ. මාළු කාරයො, පලතුරු වෙළෙන්දො, පුටු වියන මිනිස්සු, ක්ෂණික ආහාරවර්ග, පාන් වර්ග ආදිය විකුණන්නො, සාස්තර කියන මිනිස්සු විතරක් නෙවෙයි, නිශ්චිත කාලයකට වරක් එන හිඟන්නොත් ඉන්නවා. ඔය අතරෙ වැදගත් චරිතයක් කොණ්ඩ සීයා.

"කොණ්ඩෙ කපන, කොණ්ඩෙ කපන, කොණ්ඩෙ කපන."

නොපිපි කුසුම

බොහෝ කලකට පෙර, ඔබ මා කෙරෙහි ඇති සෙනෙහස ගැන මුළින්ම ඉඟි කළ දිනය මතකද?
සම වයසේ අසල්වාසීන් වුණු අප දෙදෙනා එකට යාම් ඊම් කිරීම කිසිවෙකුත් ප්‍රශ්නයක් කර නොගත්තේ අපේ පවුල් දෙක අතර ගොඩ නැගී තිබුණු සහෝදර බැම්ම නිසාම විය යුතුයි. එදා සවස නිවෙස බලා එද්දී ඔබේ අතේ තිබුණා කාගෙන්දෝ ඉල්ලාගත් ගිතාරයක්. පටු මාවත දිගේ එද්දී, බෑගය උරහිසෙහි එල්ලාගෙන ඔබ ඇහුවා මගෙන්...
"මං ලිව්ව සිංදුවක් කියන්නද?"
"ටිකක් පාර මැදට වෙලා කියන්න. ගැරඬි ආවොත් ටක් ගාලා පේනවා එතකොට." මම කිව්වා.
මගේ නොහොබිනා උත්තරයෙන් නොසැළී ඔබ ගයන්න පටන් ගත්තා.

ඩොගී

දියුණු වීගෙන යන මහ පාර අයිනේ දියුණු වීගෙන යන බේකරියකි. නිරන්තරයෙන් එය ඉදිරිපිට එකත්පස්ව ලැග සිටින දුඹුරු පැහැති බල්ලෙකි. ඌට නමක් නැත.

කුසගිනි උහුලාගත නොහැකිවිට බල්ලා කන් පාත් කරගෙන, වල්ගය කකුල් අතර රුවාගෙන, හෙමින් හෙමින් බේකරියට කිට්ටු කරයි; ඉදිරිපස වීදුරු පෙට්ටි තුළින් පෙනෙන නා නා ප්‍රකාර පාන් බනිස් වර්ග අතුරින් කුමක් පහසුවෙන් ගිල දැමිය හැකිදැයි කල්පනා කරයි; බේකරියේ කොල්ලා පෙනෙන්නට සිටීනම් යන්තමින් හූල්ලයි; කවුරුන් හෝ චිප් චිප් ගෑ විට වල්ගය තව තවත් සඟවාගෙන, කොන්ද වකුටු කරගෙන අඩියක් දෙකක් එහා මෙහා වෙයි.

ඇන්ඩෲ අය්යා

රෝහල ඉදිරිපිට බස් නැවතුමට වී මා බලා සිටියේ තාත්තා එනතුරුය. සායනයේ නොම්මරයක් ලබා ගනු පිණිස මා කලින් පැමිණියේ තාත්තාගේ රස්තියාදුව අවම කිරීමටය. පැයක් පමණ වේලා මෙතැන වේලෙන මා දෙස බලමින් මිනිස්සු යති; එති. මම ඒ නොදැක්කාක් මෙන් සිටීමට වෑයම් කළෙමි. මා පසු කර මීටර කිහිපයක් ගිය මෝටර් රථයක් එක්වරම නතර විය. ඉන් බැස ගත් කවුදෝ මා දෙසට එනු මගේ නෙත් කොණට පෙනුණි. මම අහක බලාගෙනම සිටියෙමි. ඒ ආ රුව මා අසළ නැවතිණි.

"නංගි?"

*********************************

ගුලි පුතා

"කවුද දන්නවද බං කට්ටිය?" එන්සී මොකක්දෝ චණ්ඩිකමකට හවුල් වුණු පිරිස විස්තර කරයි. "මම, සෝනා, රන්දුනු, ගුලි පුතා.."
"කවුරු? ගුලි පුතා?" මම අහක සිට හොට දමමි.
"ඇයි චූටි අක්කා දන්නෙ නැද්ද ගුලි පුතා?"
"නෑනෙ."
"අය්යො! මෙන්න මේකයි චූටි අක්කෙ සීන් එක. චූටි අක්ක අහල තියෙනවද මදන මෝදකේ?"
"නිකං අහල තියෙනව. මොනවද කියල දන්නෙ නෑ."
"ඒකෙ තියෙන්නෙ අබිං! කෑවම කොහොමද නිකං...මදන මෝදකේම තමයි. ඕක ඉතිං ඔහොම අහල තිබුණට අපි ටේස්ට් කරල නෑනෙ. ගුලි පුතාට ඕක ට්‍රයි කරල බලන්ඩ ඕන වුණා.

මෑන් ඉතිං කොහොම හරි අරේං මේං වචනෙ දාල, ඔන්න ගුලි තුනක් හොයා ගත්ත. හැබැයි ගුලි දීපු මෑන් කිව්වා, 'මල්ලී... එක දවසට එක ගුලියක් ගානෙ විතරක් ගන්ඩ' කියල.

ආතල් එක ගන්න වෙලාවෙ ෆුල්ම ආතල් එක ගන්ඩ එපායැ? ගුලි පුතා ගුලි තුනම එක සැරේ ගහල ඇරිය.

ටිකක් වෙලා යනකොට.... බුදු අම්මෝ! කැරකීගෙන ආවලු; බිත්ති කඩාගෙන ඇඟට වැටෙනව වගේ දැනුණලු; පාතාලෙකට විසි වෙලා වැටෙනව වගේලු; ඇස් අරින්ඩ බැරිලු. කොහොම හරි අන්තිමට සිහිය එනකොට ගුලි පුතා ඉස්පිරිතාලෙ.

පස්සෙ ඉතිං සිද්දිය ආරංචි වුණහම අපිත් බලන්ඩ ගියා. ලොකු අමාරුවක් තිබුණෙ නෑ එතකොට. ඒත් දවස් තුනහතරක් ඉස්පිරිතාලෙ තියා ගත්තා.

ඔහොම ඉන්නකොට මූට ඇහෙනවලු වාට්ටුවෙ නර්ස්ලා කතා වෙනවා ලෙඩ්ඩු ගැන: අර ගුලි බීලා ආපු පුතාට ඉස්සරහ ඇඳේ ලෙඩා, අර ගුලි බීලා ආපු පුතාට එහා ඇඳට එහා ඇඳේ ලෙඩා.. ගගා. ඕක මාට්ටු වුණා මූව බලන්ඩ ගිහිං හිටපු අපේ එකෙකුට.

පොර ටිකට් කපලා ආපහු ඉස්කෝලෙට එනකොට ඌට නම රෙජිස්ටර් වෙලා ඉවරයි: ගුලි පුතා!"

නිබ්බුත

උතුවන්කන්දට අව් රැල්ලක් වැටිලා

ගුරුවන් කෙත මැද පලාවන්ව නැගි
රුක් මඬලක් මත්තේ
සුදු කොක් ඇතිරිල්ලක්

සීත වැඩිව පොළොවට බරවුණු
වළාකුලෙක සිදුරක් හැදිලා
ගව්වක් ගැඹුරෙන් හෙල්මළු හිනැහෙත්

හිත ඇතුළේ
නිසසල දිය පිරි සුනිල විලක්

නාඳුනන්නී

"කැමතිනම් මේ සති අන්තෙ ඇවිත් යන්න. මමත් නිවාඩු."

දර්ශනීගෙන් ලද ඇරයුම අනුව මම සිකුරාදා රාත්‍රී දුම්රියෙන් පොළොන්නරුව බලා පිටත් වීමි. මගේ අසුනේ හිඳගත් තරුණ කත වරින් වර මා දෙස බලමින් කතාවකට අර අදින බව දුටු මම නෙත් පියා ගතිමි. වෙහෙසට පත්ව සිටි මට අවශ්‍ය වුයේ නිදාගැනීමටය. එහෙත් ප්‍රවේශපත්‍ර පිරික්සීම සඳහා පරීක්ෂකවරු එනතුරු නිදාගැන්ම අපහසුය. මා වරින් වර ඇස් හැර කවුළුවෙන් එපිට බැලුවේ නින්ද වළකා ගැන්මටය.

"ඔයා සිංහලද?"
"ඔව්."
"මඩකලපුවටම යනවද?"
"නෑ, පොළොන්නරුවට."
"එහෙද ගෙවල්?"
"නෑ."
"නෑයො ඇති එහෙනම්."
"නෑ."
"එහෙද වැඩ කරන්නෙ?"
"නෑ."
"හොඳයි ඔයා මෙතන ඉඳගත්ත එක. මම බයේ හිටියෙ පිරිමි කෙනෙක්වත් ඉඳගනී කියලා."

රාහුලයෙක් උපන.

කුඩ්ඩා නොහොත් නිකමා නොහොත් කාලකන්නියා යනාදී පර්යායනාමවලින් හඳුන්වන්නා වූද, දරුවන් සිව්දෙනෙකුගෙන් යුත්  පවුලේ බාලයා වූද, පසුගිය වසර විසිපහ තුළ පනහකට ආසන්න වාර ගණනක් මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතය නවත්වා ඇත්තා වූද, ඉහළගෙදර රාහුල නන්දසිරි කාමරයේ ඇඳ මත වාඩි වී බිත්තියට හේත්තු වී සිටී. නවා ගත් දණහිස්  මත රැඳුණු දෑතේ ඇඟිලි එකිනෙක මදිමින් සිටින ඔහුගේ සවන් රැඳී ඇත්තේ සාලයේය. රාහුලගේ අනාගතය කවරක් විය යුතුද යන තීරණාත්මක කාරණය එහි සාකච්ඡා වේ.

"මට කරන්ඩ පුලුවන් හොඳම විදිහ තමා මම ඔය කිව්වෙ."
අය්යා ජනේලය පැත්තේ ඇති ලොකු තනි පුටුවේ වාඩි වී සිටින බව රාහුල නිගමනය කරන්නේ හඬ එන අත අනුවය. සාකච්ඡාවේ මුල් කොටසේදී හේ සාලයේ එහා මෙහා ඇවිදිමින් සිටියේය. තීරණයකට එළඹීමට පෙර එහා මෙහා සක්මන් කිරීම අය්යාට උරුම වන්නට ඇත්තේ පියාගෙනි. රාහුලට මතක ඇති කාලයේ බොහෝ සැන්දෑවන්හි මිතුරු හමු පැවැත්වූ පියා ඔවුන් හා සාකච්ඡා කළේ මත්පැන් වීදුරුවක් අතැතිව සාලය පුරා එහා මෙහා ඇවිදිමිනි. පියා මෙන්ම අසේලද උඩු රැවුල වවයි; කෑමට වාඩිවීමට පෙර වතුර වීදුරුවක් ළඟට ගෙන්නා ගනී; කතා කරනවිට එක් අතක් පිටුපසට කරගෙන අනෙක් අත මාලු කපන පිහියක් මෙන් හසුරුවමින් තමන්ට සවන් දෙන්නන්ගේ පූර්ණ අවධානය ඉල්ලා සිටී.

එසේ වුවද 'මහ එකා වගේ හැදීම' පිළිබඳ චෝදනාව නිරතුරුව එල්ලවන්නේ රාහුලටය.

"ඔය විදිහ එයාටත් හොඳයි, අනික් මිනිස්සුන්ටත් හොඳයි."
නිශ්ශබ්දතාවයකි.

පරචිත්ත

පඤ්ඤාකිත්ති හාමුදුරුවෝ උස් අසුන මත පද්මාසනයෙන් වැඩ සිටිති. උන්වහන්සේගේ කය සෘජුය; වියපත් ලකුණක් හෝ වෙහෙසට පත් ලකුණක් හෝ නැති පින්වත් මුහුණ, නිවුණු සිත පිළිබිඹු කරයි; නෙත් පියව ඇත; භාවනාවේ ගැඹුරු අවධියකට පිවිස සිටින උන් වහන්සේ හුස්ම ගන්නා බවක් යන්තමින්වත් නොපෙනෙයි.

සිරිල් මහත්තයා ශාලාව මැද්දට වන්නට ඇති පැදුරක් මත අපහසුවෙන් හිඳගෙන, පඤ්ඤාකිත්ති හාමුදුරුවන්ගේ තේජස දෙස බලා සිටී. හන්දිපත් අමාරුවෙන් පෙළෙන මානෙල් කෙළවරකට වන්නට පුටු කබලක් තබාගෙන නෙත් පියාගෙන සිටින්නීය. ඈ බොරුවට නෙත් පියාගෙන වෙන මොනවා හෝ කල්පනා කරනවා වියයුතුයයි සිරිල් මහත්තයාට සිතෙයි. නොඑසේනම් මේ වනවිට ඇය නිදිකිරා වැටිය යුතුය.
සිරිල් මහත්තයා බණදහමට යොමු වූයේ හෘදයාබාධයක් නිසා හදිසියේ විශ්‍රාම ගැනීමට සිදු වීමෙන් පසුවය. මානෙල් එදා සිටම ඔහු යන එන තැන පස්සෙන් එයි.

සිය පොත්පත් කටයුතුවලට සුදුසු සන්සුන් පරිසරයකින් හෙබි ගමේ පන්සලේ නවාතැන් ගත් පඤ්ඤාකිත්ති හාමුදුරුවෝ වසර විස්සකට මඳක් වැඩි කලක් බටහිර රටක ආරණ්‍යයක වැඩ විසූ පශ්චාත් උපාධිධාරී උගතෙක් වූහ. උන්වහන්සේ හැම ඉරිදාම පැවැත්වූ පැය දෙකක භාවනා වැඩමුළුවට සිරිල් මහත්තයා සහභාගි වන සතරවන දිනය අදය. එසේ වුවද, එකම ඉරියව්වක රැඳවීමට වෑයම් කරන අතපයෙන් නැගෙන වේදනාව හැර වෙනත් කිසිම දෙයක් කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීමට තවමත් ඔහුට නොහැක. අසළින් හිඳ සිටින නාඳුනන රැවුලා වරින් වර නෙත් විවර කර, පැදුරේ නලියන සිරිල් මහත්තයාට රවයි. ඔහු කෙරෙහි තරහ නොඋපදවා සිටීමට සිරිල් මහත්තයා දැඩි වෙහෙසක් දැරුවේ පඤ්ඤාකිත්ති හාමුදුරුවන්ට අනුන්ගේ සිත් දැකීමට හැකියාවක් ඇතැයි පැතිර තිබූ පුවත නිසාය. භාවනා කර ගත නොහැකි තමන්ගේ සිතට වඩා, තමන්ට රවන රැවුලාගේ සිත අපිරිසිදු බව හාමුදුරුවන්ට පෙනේවායි ඔහු පැතීය.

*******************************************************

සිත්තාරු පාළම

ඇඳිරි වැටුණේ මාවිල් ආරු සොරොව්ව අසළදීය. දිනක් තුළ අප ගමන් කළේ දැරිය හැකි දුරක් නොවේ. අබලන් මාවත්හි වලගොඩැලිවල හැපෙමින් වැටෙමින්, දුහුවිල්ලෙන් නැහැවෙමින්, දැඩි හිරු රැසට පිච්චෙමින් ගෙවුණු දිනය අවසන අපි හෙම්බත්ව සිටියෙමු.

"මේ තමයි සිත්තාරු පාළම. ලංකාවෙ වැඩියෙන්ම බිම් බෝම්බ වළලලා තිබුණෙ මේ පාරෙ."
වෙහෙස නොදැනෙන අපේ මග පෙන්වන්නා විස්තර කරයි. දවස පුරා "මේ මොකක් කියලද තියෙන්නෙ?"යි අසමින් ඔහු ඇඟිල්ල තබා පෙන්වූ ඉංග්‍රීසි වචන අඩංගු මාර්ග සිතියම් පොත සරෝජිනි හකුළාගත්තේ බොහෝ වේලාවකට පෙරය. 

තිලකා

අරුණ නොදැරිය හැකිව
රිදුම් දෙන යෞවනය
රුවා පෙති කරල් මැද
නැගෙන්නී

පෙර දිනෙක රෝ දනට
උවටැනින් ගෙවුණු දිවි
සිහි වුවද පසුතැවිලි
නොවන්නී

මිදුණු දෑඟිලි වෙරෙන්
ඉක්මණින් පල දරන
කෙටි පැතුම් තුරු වෙසින්
සදන්නී

දැවෙන සිත නොතලනා
සුවය දෙන හිතවතුන්

පිච්ච මල් කැකුළු මැද

දකින්නී

ලද නොලද සියල්ලෙහි
අකම්පිත වන්නෙහිද?
දිරිය නැගණිය
තිලකා.

පොතක් නිසා

ප්‍රදර්ශන ශාලාවේ කෙළවරට වන්නට වූ කුටියෙහි පොත් අලෙවියෙහි යෙදී සිටියේ ප්‍රියමනාප පෙනුමැති තරුණියන් දෙදෙනෙකි. දින ගණනාවක් පුරා දෝරෙ ගැලූ ඔවුන්ගේ සුහද සිනහවන් තව අවසන් නැති සෙයකි. ඇතැම් ගනුදෙනුකරුවෙකු සමග ඔවුහු වදනක් දෙකක් වැඩිපුර දොඩති; සිය සාප්පුව පිහිටා ඇති ස්ථානය දැක්වෙන කුඩා පතක් පොත් තුළ රුවති. උරයක බහා දෙනු ලබන පොත් මිටිය ගනුදෙනුකරු විසින් හරිහැටි අල්ලාගන්නාතුරු ඔවුහු එක් අතක් යටින්ද, අනෙක් අතින් පටියද අල්ලාගෙන එහි බර දරති. ඇතැම් තරුණ ගනුදෙනුකරුවකුගේ අත වැරදීමකින් පොත් උරයත් සමග තරුණියකගේ ඇඟිලිද අල්ලාගනී. 

ඔවුනට පියවර කිහිපයක් ඈතින් වූ මේසයක් පිටුපස මැදිවියෙහි කාන්තාවක් වාඩිගෙන සිටී. තාරුණ්‍යය වියැකී නැති ඇගේ මුහුණේද අර තරුණියන්ගේ සිනහවම රැඳී ඇත. මේසය මත පොත් රාශියකි. මේ පොත් පෙරළා බලන තලතුනා ගනුදෙනුකරුවන් සමග ඇය සාහිත්‍යය, කියවීමේ පුරුද්ද, ගත්කතුවරුන්, පොත් ව්‍යාපාරය ආදී විවිධ කරුණු සාකච්ඡා කරන්නීය. හිස සළන ගනුදෙනුකරුවෝ ඇයට එකඟ වෙති; නොයෙකුත් ප්‍රශ්න නගති; මේසය මත ඇති පොත්වලින් එකක් හෝ දෙකක් තෝරාගෙන ඇයට සිනහවකින් සංග්‍රහ කරති.


සාමාන්‍ය ප්‍රමාණයේ පොතක් අතැතිව මේ කුටියට පිවිසි තරුණයා, පෙණුම අනුව සරසවි සිසුවකුයයි අනුමාන කළ හැක.

පුතේ, මිය යන් විගසින්

පුතේ, මිය යන් විගසින්.

බලාපොරොත්තුව දෑස දල්වා

බලා සිටි මුත් මෙතෙක් කල්

දින, සති, මාස ගෙවුණාම මිස

ගෙවුණු වගක් නොපෙනේ

නුඹේ හෝ මගේ කරුමය.

රෝහලේ රළු පොළොව

ඉවසිය හැකිය මට;

නිදි නැති දෙපයෙන් නැගෙන

වේදනා ඉවසිය හැකිය;

ලැබෙන නොලැබෙන අහරින්

දැවෙන කුස  ඉවසිය හැකිය;

පොදු වැසිකිළිය තුළ සැඟව සිටිනා

නොහොබිනා මිනිසුන් ඉවසිය හැකිය.

එනමුත්..

සුළු පියා හා තනි වුණු

පීදෙන සමන් කැකුළු වන්

නුඹෙත් ලෙය ඇති අක්කලා වෙනුවෙන්

නැගෙන ගින්දර නොදැරිය හැකි හෙයින්

මිය යන් පුතුනි,

විගසින්.

විසඳුම

ඉහේ හිටං බූමිතෙල් වක්කරගෙන ගිනි තියාගත්

සිරියලතා,

ඇඳේ දපා,

ඒ අතට ඉන්ටත් බැරුව

මේ අතට ඉන්ටත් බැරුව

බොල්ලෑ දත් අතරින් විලාප දෙයි.

රොද බැඳුණු මැස්සන් හා

පරදිනා සටනක නියැළි

දිරාගිය අම්මා,

හෙළන්නට කඳුලකුත් නොමැතිව

යටහත්ව විමසයි:

"උදේ බේතුත් බුන්නෙ නෑ; මී මැස්මොරේ එයිද, නෝනා?"

සුදෝ සුදු වතින් බැබළෙන

නයිටිංගේල් දියැණියෝ,

මුදු වදන් තෙපළමින්

වේදනා නසන ඔසු දෙනු වස්

නහරයක් ඉතිරිව ඇත්දැයි සොයත්.

ගිලනහුද සුදනහුද

හකුළුවාගත් නාස්පුඩු ඇතිව

පිළිකුලින් බලමින්

අනුකම්පාව මුමුණත්.

"අම්මා මැරෙයි අද හෙට.

ලෙඩා වෙච්චි මං කවුරුන් බලන්ටද?"

සිරියලතාගේ වදන් සිහිවනවිට

"ඈ අදම මියෙත්වා" යි මට සිතේ.